Joseph-Hector Fiocco

(Brussel, 1703-1741)

Missa Sanctae Caecilia

(1732)

Componist – leven en werk

Pietro Antonio Fiocco (vader van Joseph-Hector) werd in 1654 te Venetië geboren. Rond 1680 kwam hij naar Amsterdam en na een verblijf in Hannover vestigde hij zich definitief in Brussel, waar hij op 22 oktober 1682 huwde met Jeanne de Laetere. Ze kregen vier kinderen; het tweede, Jean-Joseph, werd later ook een bekend musicus. Nadat Pietro Antonio Fiocco’s eerste vrouw was gestorven, hertrouwde hij met Francisca Deudon. Het is uit dit huwelijk dat Joseph-Hector Fiocco werd geboren.

Joseph-Hector werd geboren in Brussel op 20 januari 1703 als achtste zoon van Pietro Antonio Fiocco (1654-1714) en als halfbroer van Jean-Joseph (1686-1746). In 1725 wordt Joseph-Hector als violist vermeld aan de hertogelijke kapel in Brussel. Hij was er vice-kapelmeester onder impuls van zijn halfbroer, waarschijnlijk tussen 1728 en 1731. In 1731 vestigt hij zich met zijn vrouw Maria Dujardin in Antwerpen. Van 1731 tot 1737 was hij zangmeester aan de Onze-Lieve-Vrouwekerk van Antwerpen. Op 16 maart 1737 neemt hij aan de Antwerpse kathedraal ontslag om – als opvolger van Petrus Hercules Bréhy – zangmeester te worden aan de kapittelkerk van Sint-Michiel en Sint-Goedele te Brussel, tot aan zijn dood in 1741. Hij was werkzaam als componist, organist, klavecinist, violist, instrumentenbouwer en onderrichtte tevens Grieks en Latijn.

Van Joseph-Hector Fiocco zijn er 28 werken bewaard in de Brusselse conservatorium-bibliotheek.1 Hieronder bevinden zich 22 motetten, allemaal in kopiistenhandschriften. In de Koninklijke Bibliotheek zijn 4 motetten voorhanden. Of hieronder autografen zijn, is niet met zekerheid bekend. Het eerder verloren gewaande Sacra trophaea werd herontdekt.2 Het motet Tantum ergo, toegeschreven aan “Hector Fiocco”, bevindt zich in een tot voor kort onbekend verzamelhandschrift van Charles Joseph Van Helmont dat sinds 1992 in Brussel berust.3 De Sint-Maartenskerk in Kortrijk bezit minstens één motet van Fiocco; bij een tweede motet met de titel Laudate Dominum staat het auteurschap niet onbetwistbaar vast. Bovendien zijn beide werken onvolledig. Twee motetten zijn ook terug te vinden in de Bibliothèque Nationale van Parijs; deze vormen echter geen onbekend

1 Geïnventariseerd onder nummers B Bc 33 780 t/m 33 806 en een apart nummer 33 823.

2 Sacra trophaea, B Br Mus Ms 1428. In de basisstudie van Christiane Stellfeld werd dit motet vermeld onder de verdwenen werken. Zie Les Fiocco: une Famille de Musiciens belges aux XVIIe et XVIIIe Siècles / Christiane

Stellfeld in Koninklijke Belgische Academie : Klasse der Schone Kunsten : Verhandelingen : Tweede reeks : Boek VII, 4, Brussel: Koninklijke Belgische Academie, 1941, p. 97. Tevens bleef nr. 6 Confitebor tibi niet alleen bewaard in Parijs, maar ook in B Bc onder inventarisnummer 33 788. Zie verder Tantum ergo (B Br Mus Ms 2982), Festiva lux (B Br Mus Ms 1399) en Tandem fulget (B Br Mus Ms 1631). Dit als aanvulling op de oeuvrecatalogus door Stellfeld. Het auteurschap van een vijfstemmig motet Laudate Dominum (B K St M muziek 154) blijft problematisch. Zoals op de RISM-cd-rom wordt aangegeven, volgt de auteursvermelding Joseph Hector Fiocco énkel bij een tweede motet Homo quidam, dat in hetzelfde verzamelhandschrift is opgenomen. Voor deze aanvullingen op Fiocco’s oeuvrecatalogus door Christiane Stellfeld zie ook: introductie tot de partituuruitgave van Fiocco’s Beatus vir door Sabine Goethals (1999).

3 Brussel, Koninklijke Bibliotheek, Mus. Ms 2982, fol. 336-341. Gedateerd handschrift. Zie hierover het door Gilbert Huybens gedeponeerde manuscript: tijdschrift Musica Antiqua, jrg. 10/1 (februari 1993), p. 24-25.

repertoire. Verder blijven minstens zes motetten spoorloos. Fiocco schreef ook minstens negen miscomposities, waarvan missen voor de heilige Cecilia en één Requiemmis, beide uit zijn Antwerpse periode. Ze worden nu bewaard in de Bibliotheek van het Koninklijk Conservatorium te Antwerpen. De drie Lamentaties voor de Goede Week zijn prachtige werken waarvoor François Couperins Leçons des ténèbres (1714) als voorbeeld stonden. Op zijn beurt zou Fiocco’s werk model hebben gestaan voor de Leçons des ténèbres van Michel Corrette (1709-1795). Fiocco schreef in zijn jonge jaren ook wereldlijke muziek; van de instrumentale muziek is er onder andere de druk Pièces de clavecin uit 1730-1731; dit werk verscheen te Brussel bij Jean Laurent Krafft.4

Jan Bernard Vanden Boom (1688-1769), kanunnik aan de Brusselse hoofdkerk, stelde wellicht als eerste een thematische catalogus op van het oeuvre van Joseph Hector Fiocco; hij had een lijst van de werken van Fiocco die hij in zijn bezit had.5 Kanunnik Vanden Boom werd op 8 september 1736 verkozen als opvolger van cantor Jacob Albert Knopf, en ontpopte zich al snel tot een waar mecenas van het muziekleven in de Brusselse hoofdkerk, “vooral nadat Fiocco in functie was getreden [als zangmeester] en de Italiaanse muziekstijl had ingevoerd.”6 Kanunnik Vanden Boom lag ook aan de basis van wat nu het Fonds Sint-Goedele heet. Blijkbaar stelde hij enkel voor het werk van Joseph- Hector Fiocco een thematische catalogus op; hierbij had hij hulp van Charles Joseph Van Helmont (1715-1790) die Fiocco in 1741 opvolgde. Vermoedelijk werd deze lijst gemaakt tijdens het decennium volgend op de dood van Fiocco.

Bron en geraadpleegd exemplaar

De partituur van de Missa Sanctae Caeciliae van Joseph-Hector Fiocco die voor deze transcriptie werd gebruikt, wordt als handschrift bewaard in de bibliotheek van het Koninklijk Conservatorium Antwerpen (AP Hogeschool Antwerpen, Departement dramatische kunst, muziek en dans). Het manuscript, dat nog steeds in goede staat verkeert, bestaat uit twee partituren en zeventien partijen (stemboeken) en heeft volgend plaatskenmerk: AP-KC: MM-KA-FIOCC-missasa-19. Oorspronkelijk is het handschrift afkomstig uit het Kathedraalarchief van Antwerpen. Het is niet duidelijk of het gaat om de autograaf, dan wel om een afschrift.

De Missa Sanctae Caeciliae van Joseph Hector Fiocco bestaat uit drie grote ordinariumdelen: Kyrie, Gloria en Credo. De twee partituurboeken (overzichtspartituren) omvatten het volledige werk: de eerste partituur heeft als inhoud het Kyrie en Gloria, de tweede partituur bevat het Credo. Op de zeventien afzonderlijke stemboeken wordt telkens de titel en de desbetreffende partij vermeld.

Het volledige materiaal is als volgt samengesteld:

• Partitura Del Kyrie Eleyson Et Gloria

• Partitura Credo

  
  

  

  4 Verder in RISM, Einzeldrücke vor 1800. De conservatoriumbibliotheek van Brussel bezit ook F 860 én, maar niet aangegeven, F 862. Anderzijds moet de vermelding van F 861 geschrapt worden. Cf. Sabine Goethals; op. cit.

  5 ARA, Archieven van Sint-Goedele, nr. 10126. Zie Les oeuvres de Joseph Hector Fiocco (1703-1741) dans la bibliothèque du chanoine Vanden Boom (1688-1769) / Lewis Reece Baratz, in Musiques et spectacles à Bruxelles au XVIIIe siècle, Brussel: ULB, 1992, p. 47-77. (Études sur le XVIIIe siècle ; XIX).

  6 De kapittelkerk van Sint-Michiel en Sint-Goedele (1047-1797) / Paul De Ridder in Muziekhandschriften van Sint-Goedele: tentoonstelling georganiseerd door de Koninklijke Bibliotheek Afdeling Muziek van 7 februari tot 4 maart 1997, Brussel: Koninklijke Bibliotheek van België, 1997, p. 25.

• Canto primo

• Canto secundo

• Alto primo [A]

• Alto secundo [B]

• Tenore primo [A]

• Tenore secundo [B]

• Basso primo [A]

• Basso secundo [B]

  
  

• Violino Primo [A]

• Violino Primo [B]

• Violino Secundo [A]

• Violino Secundo [B]

• Alto Viola

• Basso Viola

• Violoncello

• Organo

  
  

  De verschillen tussen de afschriften van de betreffende partijen en de overzichtspartituren zijn heel beperkt; slechts enkele onnauwkeurigheden zijn vast te stellen. De beide partituur-manuscripten vertonen een gelijke indeling en opstelling van de verschillende partijen: bovenaan de instrumentale bezetting, daaronder de vocale stemmen, en helemaal onderaan de Organo- (et Contrabasso-) partij. De verschillende stemmen zijn meestal te herkennen aan het oude sleutelgebruik. Het onderscheid tussen de Basso viola-partij en de Violoncello-partij is niet altijd even duidelijk. De individuele stemboeken brengen op deze plaatsen opheldering.

  
  

  In de Partitura van het Kyrie en Gloria werden de pagina’s van 1 tot en met 39 genummerd in inkt; de onpare paginanummers staan in de rechterbovenhoek, de pare in de linker bovenhoek. De pagina’s 40 tot en met het einde (pagina 82) werden niet genummerd. De paginanummering in de Partitura van het Credo werd in potlood telkens in de rechterbovenhoek aangebracht; van 1 tot en met 63 (recto-versonummering). Hierbij werden enkel de onpare paginanummers vermeld. In de overige stemboeken (vocale en instrumentale) werden de pagina’s of folio’s niet genummerd.

  
  

  De titelpagina’s van de twee overzichtspartituren vermelden het jaartal 1732. De opdracht in het

  Organo-stemboek werd gedateerd: 29. 9bre 1732 [29 november 1732]; dus zeven dagen na het feest

  van de Heilige Cecilia (22 november) in 1732. De Missa Sanctae Caeciliae van Fiocco is dus ontstaan tijdens de periode dat Fiocco werkzaam was aan de Onze-Lieve-Vrouwekerk (Kathedraal) te Antwerpen (1731-1737); dit blijkt eveneens uit de opdracht in het Organo-stemboek. Na zijn werkzaamheden aan de kathedraal te Antwerpen bekwam hij een aanstelling aan de Sint-Goedele te Brussel (1737-1741). Zijn functie aan deze kerken bracht met zich mee dat hij waarschijnlijk vooral geestelijke muziek schreef voor deze instellingen.

  

  
  

  Titelpagina van de Missa Sanctae Caeciliae (1732) van Joseph-Hector Fiocco (Organo-stemboek)

  Onderstaande tabel biedt basisinformatie over het manuscript. De tussen vierkante haken geplaatste vermeldingen bij “Titel/opschrift” zijn te vinden bovenaan de eerste beschreven pagina van het manuscript (stemboeken). De andere vermeldingen treffen we aan op het versierde etiket van E. Hillens dat zich bevindt op de kaft van ieder stemboek. Voor de tekst van de titelpagina en de opdracht in het Organo-stemboek: zie verder. De vermelding “da J.H. Fiocco 1732” werd bijgeschreven op het etiket van het Organo-stemboek.

  
  

  Partij	Titel / opschrift	Sleutel	Formaat
  Partitura Kyrie & Gloria	Partitura Del Kyrie Eleyson Et Gloria Missa Caeciliae Per Dr. Phonascom Ecclesia Cathedralis Antv: Josephus Hectorem Fiocco 1732.		Rechtstaand format ca. 33cm x 20,5 cm
  Partitura Credo	Partitura Credo Auctore Josephus Hectore Fiocco Phonascus Ecclesia Cathedralis. 1732		Liggend format ca. 22cm x 29,2 cm
  Canto primo	Missa Ceciliae Canto 1 [Canto primo]	Sopraansleutel [C1]	Rechtstaand format ca. 31,8cm x 20cm
  Canto secundo	Missa Ceciliae Canto 2 [Canto 2do]	Sopraansleutel [C1]	Rechtstaand format ca. 31,8cm x 20cm
  Alto primo [A]	Missa Ceciliae Alto 1. [Alto]	Altsleutel [C3]	Rechtstaand format ca. 31,8cm x 20cm
  Alto secundo [B]	Missa Ceciliae Alto 2. [Alto secundo]	Altsleutel [C3]	Rechtstaand format ca. 31,8cm x 20cm
  Tenore primo [A]	Missa Ceciliae Tenore 1 [Tenore]	Tenorsleutel [C4]	Rechtstaand format ca. 31,8cm x 20cm

  Tenore secundo [B]	Missa Ceciliae Tenore 2 [Tenore secundo]	Tenorsleutel [C4]	Rechtstaand format ca. 31,8cm x 20cm
  Basso primo [A]	Missa Ceciliae Basso 1 [Basso]	Bassleutel [F4]	Rechtstaand format ca. 31,8cm x 20cm
  Basso secundo [B]	Missa Ceciliae Basso 2 [Basso secundo]	Bassleutel [F4]	Rechtstaand format ca. 31,8cm x 20cm
  Violino primo [A]	Missa Ceciliae Violino 1. [Violino Primo]	Italiaanse vioolsleutel [G2]	Rechtstaand format ca. 31,8cm x 20cm
  Violino primo [B]	Missa Ceciliae Violino 1. [Violino Primo]	Italiaanse vioolsleutel [G2]	Rechtstaand format ca. 31,8cm x 20cm
  Violino secundo [A]	Missa Ceciliae Violino 2 [Violino secundo]	Italiaanse vioolsleutel [G2]	Rechtstaand format ca. 31,8cm x 20cm
  Violino secundo [B]	Missa Ceciliae Violino 2 [Violino secundo]	Italiaanse vioolsleutel [G2]	Rechtstaand format ca. 31,8cm x 20cm
  Violino terzo	Missa Ceciliae Violino terzo [Violino Terzo]	Sopraansleutel [C1] en Italiaanse vioolsleutel [G2]	Rechtstaand format ca. 31,8cm x 20cm
  Alto viola	Missa Ceciliae Alto viola [Alto viola]	Altsleutel [C3]	Rechtstaand format ca. 31,8cm x 20cm
  Basso viola	Missa Ceciliae Basso viola [Basso Viola]	Bassleutel [F4] en Tenorsleutel [C4]	Rechtstaand format ca. 31,8cm x 20cm
  Violoncello	Missa Ceciliae Violoncello [Violoncello]	Bassleutel [F4] en Tenorsleutel [C4] en Sopraansleutel [C1]	Rechtstaand format ca. 31,8cm x 20cm

  Organo

  3 Missa Ceciliae Organo Dei J.H. Fiocco 1732 [Titelpagina en opdracht] [Organo]

  Bassleutel [F4] en Tenorsleutel [C4] en Altsleutel [C3] en Sopraansleutel [C1]

  Rechtstaand format ca. 31,8cm x 20cm

  
  

  De Missa Sanctae Caeciliae van Joseph-Hector Fiocco (1732)

  
  

  De heilige Cecilia was aanvankelijk een van de zeven zogenoemde primaire – in de eerste Romeinse canon opgenomen – heiligen.7 Het waren allen vrouwen die leefden in Italië tussen 200 en 400 na Christus en die de marteldood stierven onder de christenvervolgingen. De heilige Cecilia wordt vereerd als martelares sinds de 5de eeuw. De associatie met muziek duikt echter pas op aan het begin van de 15de eeuw. De overlevering leert ons dat Cecilia uit een voorname Romeinse familie stamt. In haar ‘heiligenleven’ wordt ze beschreven als een voornaam en welopgevoed Romeins meisje dat reeds op jonge leeftijd besluit om haar leven te wijden aan slechts één iemand: God. Ze wordt door haar familie echter uitgehuwelijkt aan de jonge heidense patriciër Valerius. Tijdens haar huwelijksfeest richt ze zich te midden van het feestgedruis tot God en smeekt hem om tijdens de huwelijksnacht haar maagdelijkheid te mogen bewaren. Valerius bekeert zich tot het christendom en respecteert haar maagdelijkheid. Ook Valerius’ broer, Tiburtius, bekeert zich. Het drietal wordt gemarteld en rond het jaar 230 ter dood veroordeeld onder een nieuwe vlaag van christenvervolgingen.

  
  

  Na meer dan 1000 jaar als ‘gewone’ heilige vereerd te zijn geweest, werd Cecilia de patrones van (kerk)muziek, musici en instrumentenbouwers. De meest gangbare theorie stelt dat de link met muziek gebaseerd is op een verkeerde opvatting van een antifoon uit de vespers voor Cecilia’s feestdag. De antifoon in kwestie luidt: “Cantantibus organis Caecilia virgo in corde suo soli domino decantabat dicens fiat domine cor meum et corupus meum immaculatum ut non confundar” (Terwijl de instrumenten [het orgel] klonken, zong Caecilia in haar hart alleen voor de Heer, zeggende: “Heer, moge mijn hart en mijn lichaam onbevlekt blijven opdat ik niet beschaamd worde”). Deze zin wil zeggen dat ze zich te midden van de feestmuziek (met zang en instrumenten) richt tot haar enige toeverlaat: God. Ze keert zicht doelbewust af van de muziek, het werelds vertier. Later werd deze Latijnse zin ingekort tot: “Terwijl de instrumenten klonken, zong Cecilia voor de heer.” Het woord “organis” kon ook als “orgel” vertaald worden. Zo ontstond het definitieve beeld dat Cecilia zichzelf begeleidde op orgel terwijl ze zong tot de Heer. Precies de heilige die zich afkeerde van de muziek werd dus omgedoopt tot patroonheilige van de muziek!

  
  

  Fiocco’s mis uit 1732 draagt de naam van de heilige Cecilia. Haar naamdag wordt gevierd op 22 november. Het muzikaal opluisteren van de mis op de feestdag van de heilige Cecilia is een gebruik dat vrij algemeen is in de collegiales van de Lage Landen. Dit gebruik lijkt op zijn minst terug te gaan tot de zestiende eeuw. In de zeventiende en de achttiende eeuw hebben musici het feest van hun patroonheilige met de nodige luister gevierd. Georg Friedrich Händel componeerde ter gelegenheid van haar naamdag de cantate Ode for St. Cecilia’s Day voor koor, solisten en orkest. Ook Henry

  
  

  

  7 Naar: Timmers, J.J.M.: Christelijke symboliek en iconografie. De Haan, Weesp 1985; vijfde druk; p. 243 en 244; lemma “Caecilia”.

  Purcell heeft een Ode for St. Cecilia’s Day gecomponeerd. In 1692 schreef hij de hymne Hail! Bright Cecilia. Joseph Haydn schreef eveneens een mis voor deze heilige.

  
  

  De opdrachtgevers of de broodheren van de musici zorgden vaak voor een financiële vergoeding en/of tractatie na de uitvoering. Voor zijn Ceciliamis die hij in 1732 componeerde, kreeg Joseph- Hector Fiocco een vergoeding van tien pistolen. In zijn opdracht flatteert hij de kapittelheren als volgt: “cet Ouvrage Vous appartient, Messeigneurs […] Vous aimez la Musique, et Vous en Connoissez toutes les beautez.” Van 1733 tot 1736 nodigt hij de kapittelheren jaarlijks diplomatisch uit deze Ceciliamis om 8.30 uur bij te wonen en bekomt hij de toestemming zijn nieuw gecomponeerde mis (waarschijnlijk deze uit 1732), die aan het kapittel toebehoorde, opnieuw uit te voeren. Voor elke uitvoering betaalde men de muziekkapel zoals gebruikelijk ongeveer 24 gulden uit. Blijkbaar was deze mis nadien ook bekend in de Brusselse Sint-Goedele. De lijst met muziekstukken van de hand van Fiocco, toebehorend aan Vanden Boom, melomaan en cantor van deze collegiale, bevat immers een Messe solenel in A met 13 partijen, beginnend met eenzelfde incipit.8

  
  

  De Missa Sanctae Caeciliae van Joseph-Hector Fiocco kenmerkt zich door haar vijfstemmigheid. De titelpagina van het Organo-stemboek geeft dit vijfstemmig concept ook uitdrukkelijk weer: â 5 Voc:̃

  & 5 Instr:

  cum Rips. Vijf vocale partijen (Canto primo, Canto secundo, Alto, Tenore en Basso) die

  verdeeld worden over acht stemboeken: de Alto-, Tenore- en Basso-partij heeft elk twee stemboeken. Hierbij komt het ripienoprincipe, dat tevens in de opgave van de bezetting uit het Organo-stemboek vermeld wordt, duidelijk tot uiting: Alto primo, Tenore primo en Basso primo: solistische delen; Alto secundo, Tenore secundo en Basso secundo: tutti-delen (cf. infra). In het Organo-stemboek wordt de instrumentale begeleiding eveneens als vijfstemmig vermeld. De instrumentale partijen worden verdeeld over negen stemboeken: de Violino primo- en Violino secundo-partijen hebben elk twee stemboeken, Violino terzo, Alto viola, Basso viola, Violoncello en Organo [In de Partitura Del Kyrie Eleyson Et Gloria werd bij de basso-continuopartij waarschijnlijk later “Organo et Contra Basso” bijgeschreven].

  
  

  Opmerkelijk is dat de instrumentale bezetting uitsluitend uit strijkers bestaat (blazers ontbreken). De aanwezigheid van een derde vioolpartij zorgt onder andere voor het evenwicht tussen discant en basinstrumenten. Binnen de strijkersbezetting kan de Violino terzo zich op verschillende manieren manifesteren: als zelfstandige en onafhankelijke partij (eerder uitzonderlijk), als verdubbeling van de eerste of de tweede vioolpartij, als verdubbeling van de altvioolpartij, als verdubbeling van een van de beide vocale discantstemmen. Ook in de andere instrumentale partijen zijn de talrijke verdubbelingen met de vocale stemmen opvallend. Zo stellen we onder andere in koorpassages een nauwe verbondenheid vast tussen de Basso viola-partij en de vocale Basso-partij.

  
  

  Op de titelpagina van het Organo-stemboek is bij de vermelding van de bezetting “cum Rip.”

  toegevoegd: â 5 Voc:

  & 5 Instr:

  cum Rips. In de 18de eeuw is ‘ripieno’ een aanduiding die betrekking

  heeft op de muzikale voordracht. Met ripieno beschrijft men in de barok het volle ensemble (instrumentaal en/of vocaal) en alle meervoudig bezette tuttipassages. Met ripieno wordt dus aangeduid dat alle instrumenten (en vocalisten) in tutti moeten musiceren, dit in tegenstelling tot de solistisch uitgevoerde passages. De ‘ripienostemmen’ zijn die orkeststemmen en zangstemmen in een muziekwerk die contrasteren met de solistische stemmen (vocaal en/of instrumentaal). De

  
  

  
  

  

  8 Eugeen Schreurs: op. cit.

  ‘ripiënisten’ zijn de instrumentalisten of zangers zonder solistische taak. Het stemmenmateriaal van Fiocco’s Ceciliamis heeft twee stemboeken voor de vocale Alto-, Tenore- en Basso-partij. Het tweede stemboek van ieder van deze partijen heeft ten opzichte van het desbetreffende eerste stemboek op verschillende plaatsen in de koordelen rusten. Hierdoor wordt de concerterende werking tussen een grote groep en een kleine groep verkregen (tutti – soli). Deze ripienopraktijk vinden we ook terug wanneer we de verschillende baspartijen vergelijken (Basso viola – Violoncello – Organo [et Contrabasso]).

  
  

  De ripienotechniek in de Ceciliamis van Fiocco werd in onderstaande tabel schematisch weergegeven.

  
  

  
  

  	Vocale ripienopassages [Solo / Tutti]	Vocale bezetting	Ripienoprincipe in instrumentale bezetting
  KYRIE
  [1.] Kyrie	-	Chorus	Basso viola / Violoncello
  [2.] Christe	-	Solo	-
  [3.] [Kyrie]	-	[Chorus]	[Basso viola / Violoncello]
  GLORIA
  [1.] Gloria in excelsis	Alto I / Alto II Tenore I / Tenore II Basso I / Basso II	Chorus	[Basso viola / Violoncello]
  [2.] Laudamus te	-	Soli	-
  [3.] Gratias agimus	Alto I / Alto II Tenore I / Tenore II	Chorus	[Basso viola / Violoncello]
  [4.] Domine Deus	-	Solo	-
  [5.] Qui tollis	Alto I / Alto II Tenore I / Tenore II	Chorus	[Basso viola / Violoncello]
  [6.] Quoniam	-	Solo	-
  [7.] Cum sancto spiritu	-	Chorus	[Basso viola / Violoncello]
  CREDO
  [1.] Credo in unum Deum	Tenore I / Tenore II Basso I / Basso II	Chorus	[Basso viola / Violoncello]
  [2.] Et in unum Dominum	-	Solo	-
  [3.] Et ex patre natum	Basso I / Basso II	Chorus	[Basso viola / Violoncello]
  [4.a.] Deum de Deo	-	Solo	-
  [4.b.] Genitum non factum	-	Solo	-
  [5.] Qui propter	-	Chorus	[Basso viola / Violoncello]
  [6.] Et incarnatus est	-	Chorus	-
  [7.] Crucifixus etiam	-	Soli	-
  [8.] Et resurrexit	Tenore I / Tenore II	Chorus	[Basso viola / Violoncello]
  [9.] Et in spiritum sanctum	-	Solo	-

  [10.] Qui cum patre et filio	Alto I / Alto II Tenore I / Tenore II Basso I / Basso II	Chorus	[Basso viola / Violoncello]
  [11.] Et vitam venturi	-	Chorus	[Basso viola / Violoncello]

  
  

  Zoals gezegd schreef Fiocco deze Ceciliamis tijdens zijn verblijf aan de Kathedraal van Antwerpen. Tijdens de achttiende eeuw was de zangmeester van de Antwerpse Onze-Lieve-Vrouwekerk verantwoordelijk voor de opvoeding en opleiding van de koraalzangers. Tot 1729 zou het knapenkoor bestaan hebben uit zes weesjongens. Daarna werden er geen weesjongens meer aangenomen maar burgerzonen. Vanaf 1719 waren er acht volwassen zangers in dienst (waarvan we allen de namen kennen); het instrumentaal ensemble waarvan de zangmeester ook de dirigent was, telde een zestal leden. Voor de uitvoering van nieuwe composities mocht de zangmeester ook nog twee tot drie losse speellieden engageren.9 Wanneer we – naar onze huidige normen – deze eerder kleine bezetting toepassen op Fiocco’s Missa Sanctae Caeciliae uit 1732, dan is een quasi enkelvoudige bezetting van dit werk niet ondenkbaar. De ripienostemmen Alto secundo, Tenore secundo en Basso secundo contrasteren dan met de solistische stemmen Alto primo, Tenore primo en Basso primo.

  
  

  De stijlkenmerken van de Missa Sanctae Caeciliae kunnen als volgt worden samengevat:

  • Genre: (korte) mis. Meerstemmige ordinariumdelen: Kyrie, Gloria & Credo.

  • Bezetting: 5 Voci & 5 Instrumenti (strijkers) cum Ripieno & Basso continuo (Organo).

  • Toonaard: A-dur.

  • De stijl van Fiocco’s Cecilia-mis is duidelijk italianiserend. Vernieuwende galante en maniëristische trekjes doen hun intrede: overwegend transparante en vaak homofone stemvoeringen rijk aan versieringsmotieven.

  • Geen uitgesproken solistisch gebruik van de instrumenten door de regelmatig voorkomende verdubbelingen van de zangstemmen.

  • Versieringen: hoofdzakelijk komt het versieringsteken ‘+’ voor. Vaak is dit een heel algemene aanduiding voor een versiering (conform “le bon goût”); soms wordt dit teken cadence of trille genoemd; meestal is het een triller, soms een mordent.

  • Hier en daar komen enkele dynamische aanduidingen voor. De aanduidingen forte en piano worden hoofdzakelijk gebruikt om de balans tussen de vocale solisten en de instrumenten te ondersteunen: bij de inzetten van de vocalisten spelen de instrumenten piano; wanneer de vocale stem(men) zwijgt (zwijgen) (bij de instrumentale tussenspelen) spelen de instrumenten forte.

  • Zowel het Gloria als het Credo besluiten met een slotfuga. Beide delen (Cum sancto spiritu in het Gloria en Et vitam venturi in het Credo) zijn gebouwd op hetzelfde thematisch materiaal. Mede hierdoor is er een stilistische verwantschap tussen beide misdelen.

  
  

  

  9 G. Spiessens, Muziekleven en muzikanten te Antwerpen. 1700-1750, in Jaarboek van het Vlaams centrum voor oude muziek, 1, Peer, 1985; p. 77-78.

  Kritisch apparaat

  
  

  Principes en algemene opmerkingen

• In dit kritisch apparaat hanteren we de letterbenamingen van tonen en toonaarden.

• Specifieke bemerkingen in verband met de notatie in het manuscript en de editoriale aanpassingen zijn onder aan de pagina van de verschillende partituurversies in een voetnoot genoteerd.

• De basis voor voorliggende transcriptie wordt gevormd door de twee originele partituren. Extra informatie uit de stemboeken werd tussen vierkante haken toegevoegd (bijvoorbeeld: de tussen haakjes geplaatste cijfers en basso-continuo-aanduidingen zijn ontnomen aan het Organo-stemboek). Wanneer de onderliggende teksten bij de vocale partijen ontnomen werden aan het stemmenmateriaal, werden deze cursief geplaatst.

• Editoriale ingrepen en keuzes werden steeds op een duidelijke manier kenbaar gemaakt.

Gebruikte afkortingen

• A. [A] Alto Primo [partij A]

• A. [B] Alto Secundo [partij B]

• A.Vla. Alto viola

• B. [A] Basso Primo [partij A]

• B. [B] Basso Secundo [partij B]

• B Bc België, Brussel, Koninklijk Conservatorium = Conservatoire Royal de Musique

• B Br België, Brussel, Koninklijke Bibliotheek Albert I [Bibliothèque Royale Albert I]

• B K St M België, Kortrijk, Sint-Maartenskerk

• B.Vla. Basso viola

• C1 Sopraansleutel, utsleutel 1ste lijn

• C2 Mezzo-sopraansleutel, utsleutel 2de lijn

• C3 Altsleutel, utsleutel 3de lijn

• C4 Tenorsleutel, utsleutel 4de lijn

• F3 Baritonsleutel, fasleutel 3de lijn

• F4 Bassleutel, fasleutel 4de lijn

• fol. folio

• G2 Italiaanse vioolsleutel, solsleutel 2de lijn

• G1 Franse vioolsleutel, solsleutel 1ste lijn

• RISM Répertoire International des Sources Musicales

• T. [A] Tenore Primo [partij A]

• T. [B] Tenore Secundo [partij B]

• Vln. I [A] Violino Primo partij A

• Vln. I [B] Violino Primo partij B

• Vln. II [A] Violino Secundo partij A

• Vln. II [B] Violino Secundo partij B

Voorpagina van de Missa Sanctae Caeciliae van Joseph-Hector Fiocco (Partitura – Kyrie en Gloria)

Tekst

Bij de vertaling van de tekst werd gestreefd naar een zo getrouw mogelijke omzetting van de originele tekst waarin het Nederlandse taaleigen zo weinig mogelijk geweld wordt aangedaan. Voor een goed begrip van de tekst en de muziek is een quasi woord-voor-woord-vertaling van essentieel belang.

Titelpagina van het Organo-stemboek van J.-H. Fiocco’s Missa Sanctae Caeciliae:

MISSA

MIS

MISSA

MIS

Sanctae Caeciliae

Sint Cecilia

Sanctae Caeciliae

Sint Cecilia

Dedicata

Admod R: Ris Praenobilibus AC

Amplis D: D: Decano & Cap̃lo

Opgedragen

Aan de Zeer Edele Heiligheden EN

Hooggeëerde Decaan & het Kapittel

Dedicata

Admod R: Ris Praenobilibus AC

Amplis D: D: Decano & Cap̃lo

Opgedragen

Aan de Zeer Edele Heiligheden EN

Hooggeëerde Decaan & het Kapittel

Cathed: Ecclę, Anver̃ Van de Kathedraalkerk te Antwerpen

Cathed: Ecclę, Anver̃ Van de Kathedraalkerk te Antwerpen

â 5 Voc:̃ & 5 Instr:̃ cum Rip:s

voor 5 stemmen & 5 instrumenten met ripieno

â 5 Voc:̃ & 5 Instr:̃ cum Rip:s

voor 5 stemmen & 5 instrumenten met ripieno

Auctore

Auteur

Auctore

Auteur

Josepho Hectore

Fiocco

Joseph Hector

Fiocco

Josepho Hectore

Fiocco

Joseph Hector

Fiocco

Phonasco Praefatae

Vestrae Cath Eccliãe

B. M: V. Antverpiae

Zangmeester van voormelde

Katholieke Kerk Van de H.M.M.

Van Antwerpen

Phonasco Praefatae

Vestrae Cath Eccliãe

B. M: V. Antverpiae

Zangmeester van voormelde

Katholieke Kerk Van de H.M.M.

Van Antwerpen

Opdracht uit het Organo-stemboek van J.-H. Fiocco’s Missa Sanctae Caeciliae:

A Messeigneurs, Messeigneurs, Les tres Nobles et tres Venerables Doijen Chanoines, et Chapitre De L’Eglise Cathedrale

J’ai L’Lonneur de Vous Presenter la nouvelle Messe, que j’ai composée pour la Fête de sainte Cecile. cet ouvrage Vous appartient, Messeig̃s par justice et par reconnoissance, Vous aiméz la Musique, et Vous en Connoissez toutes les beautez: quells iuges plus Eclairez auroije

pu choisir, quand meme j’aurois été libre dans mon choix; elle a été faite chez Vous Messeigneurs, c’est le fruit du Loisir que vos Bontez genereuses m’accordent, il étoit donc a Vous, et il ne devoit être mis au jour, que souz les Auspices de Votre Nom.

Quelqu’en soit le merite, Je suis assuré du suffrage des Connoisseurs, s’il a le Bonheur de Vous plaire, et c’est Messeigneurs, souz cette Glorieuse Protection que je ferai

tous mes Efforts pour travailler dans la suite a d’autres ouvrages spirituelles, qui meritent L’honneur de Vôtre Approbation. Jai celui d’étre avec le Zele le plus respectueuz et L’attachement le plus reconnoissant

Messeigneurs

Votre treshumble

et tres obeissant serviteur et suiet

Joseph Hector Fiocco

29. 9brẽ 1732

Aan Mijne Heren, Mijne Heren, De zeer Edele en zeer Eerbiedwaardige Deken, Kanunniken en Kapittel van de Kathedraalkerk

Ik heb de eer U de nieuwe Mis aan te bieden die ik gecomponeerd heb voor het feest van Sint Caecilia. Dit werk behoort U toe, Mijne Heren, met recht en uit dankbaarheid. U houdt van Muziek en U kent er alle mooie kanten van: welke meer verlichte rechter zou ik hebben kunnen kiezen, hoewel ik vrij was in mijn keuze; ze is gecomponeerd bij U Mijne Heren, ze is de vrucht van de vrije tijd

die Uw edelmoedige Goedheid mij verleent; ze behoort dus U toe, en mag slechts uitgegeven worden onder de Auspiciën van Uw Naam.

Wat ook de verdienste ervan is, ik ben verzekerd van de stem van de Kenners, als het werk het geluk heeft U te behagen; het is dus, Mijne Heren, onder deze Roemrijke Bescherming dat ik mijn uiterste best zal doen om daaropvolgend aan verdere geestelijke stukken te werken, die recht hebben op de eer van Uw Goedkeuring. Ik verblijf met de meest eerbiedige toewijding en de meest erkentelijke genegenheid.

Mijne Heren,

Uw zeer nederige

en zeer onderdanige dienaar en onderdaan

Joseph Hector Fiocco

29 november

1732

Dankwoord

Ik dank de heer Jan Dewilde, bibliothecaris van de bibliotheek van de AP Hogeschool, Antwerpen (Koninklijk Conservatorium te Antwerpen), voor het ter beschikking stellen van de originele documenten alsook voor het bezorgen van de cd-rom-reproducties van het manuscript.

Een woord van dank richt ik tevens aan mevr. Caroline Courtois voor de vertalingen van de teksten. Ook dank ik de heer Ivan Leire, wiens transcriptie als vergelijkingsmateriaal kon aangewend worden.

Bibliografie, bronnenvermelding

Manuscript van de Missa Sanctae Caeciliae van Joseph-Hector Fiocco (2 partituren en 17 partijen) in: Bibliotheek van het Koninklijk Conservatorium Antwerpen – AP Hogeschool Antwerpen, Departement dramatische kunst, muziek en dans.

Kapittelakten (12-13) en rekeningen kerkfabriek (28-29). Transcriptie van de mis van Fiocco gemaakt door Ivan Leire.

P. De Ridder, De kapittelkerk van Sint-Michiel en Sint-Goedele (1047-1797) / Paul De Ridder in Muziekhandschriften van Sint-Goedele: tentoonstelling georganiseerd door de Koninklijke Bibliotheek Afdeling Muziek van 7 februari tot 4 maart 1997, Brussel: Koninklijke Bibliotheek van België, 1997, p. 25.

E. Schreurs, Het muziekleven in de Antwerpse kathedraal in het tweede kwart van de achttiende eeuw, meer bepaald het fragment: Josephus-Hector Fiocco en zijn Missa Sanctae Caeciliae, een tekstbijlage bij Feest in de kathedraal (Celebrations at Antwerp Cathedral) Davidsfonds/Eufoda 1173 (1992).

G. Spiessens, Muziekleven en muzikanten te Antwerpen. 1700-1750, in Jaarboek van het Vlaams centrum voor oude muziek, 1, Peer, 1985.

C. Stellfeld, Les Fiocco. Une famille de musiciens belges aux XVIIe et XVIII siècles, Brussel, 1949.

1. Timmers, Christelijke symboliek en iconografie. De Haan, Weesp 1985; vijfde druk.

   
   

   Gerardus De Swerts

   
   

   De uitgave van deze partituur kadert in het onderzoeksproject Koninklijk Conservatorium Antwerpen De negentiende-eeuwse muziekcollectie van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal in Antwerpen.

   
   

   Voor het orkestmateriaal, gelieve u te wenden tot de bibliotheek van het Koninklijk Conservatorium in Antwerpen. Deze partituur werd gepubliceerd in samenwerking met het Studiecentrum voor Vlaamse Muziek (www.svm.be).

   

   
   

   Voorpagina van de Missa Sanctae Caeciliae (1732) van Joseph-Hector Fiocco (Partitura – Credo)

   
   

   Missa Sanctae Caeciliae – Joseph-Hector Fiocco

   Partijverdeling – Inhoud van de stemboeken

   
   

   1. Kyrie

      
      

      	[1.] Kyrie	[2.] Christe	[1.] [Kyrie]	Bemerkingen	Originele sleutels
      Partitura	x	x	x	“Kyrie” en “Gloria” in eerste partituur
      Violino primo [A]	x	x	x		G2
      Violino primo [B]	x	x	x		G2
      Violino secundo [A]	x	x	x		G2
      Violino secundo [B]	x	x	x		G2
      Violino terzo	x		x		C1
      Alto viola	x	x	x		C3
      Basso viola	x	x	x		F4
      Violoncello	x	x	x		F4, C4
      Organo	x	x	x		F4, C3, C4
      Canto primo	x	x	x	“Christe”: Solo Canto primo	C1
      Canto secundo	x		x		C1
      Alto primo [A]	x		x		C3
      Alto secundo [B]	x		x		C3
      Tenore primo [A]	x		x		C4
      Tenore secundo [B]	x		x		C4
      Basso primo [A]	x		x		F4
      Basso secundo [B]	x		x		F4

      
      

   2. Gloria

      
      

      	[1.] Gloria in excelsis	[2.] Laudamus te	[3.] Gratias agimus	[4.] Domine Deus	[5.] Qui tollis	[6.] Quoniam	[7.] Cum sancto spiritu	Bemerkingen	Originele sleutels
      Partitura	x	x	x	x	x	x	x	“Kyrie” en “Gloria” in eerste partituur
      Violino primo [A]	x	x	x	x	x	x	x		G2
      Violino primo [B]	x	x	x	x	x	x	x		G2
      Violino secundo [A]	x	x	x	x	x	x	x		G2
      Violino secundo [B]	x	x	x	x	x	x	x		G2
      Violino terzo	x	x	x	x	x	x	x		C1
      Alto viola	x	x	x	x	x	x	x		C3
      Basso viola	x	x	x	x	x	x	x		F4, C4
      Violoncello	x	x	x	x	x	x	x		F4, C4
      Organo	x	x	x	x	x	x	x		F4, C1, C3, C4
      Canto primo	x	x	x		x		x	“Laudamus te”: Solo Canto primo + secundo	C1
      Canto secundo	x	x	x		x		x	“Laudamus te”: Solo Canto primo + secundo	C1
      Alto primo [A]	x		x		x		x		C3
      Alto secundo [B]	x		x		x		x		C3
      Tenore primo [A]	x		x		x	x	x	“Quoniam”: Solo Tenore primo	C4
      Tenore secundo [B]	x		x		x		x		C4
      Basso primo [A]	x		x	x	x		x	“Domine Deus” Solo Basso primo	F4
      Basso secundo [B]	x		x		x		x		F4

      

   3. Credo

Joseph-Hector Fiocco Missa Sanctae Caeliliae 1732

Kenmerken en eigenschappen

Joseph-Hector Fiocco

(Brussels,1703-1741)

Missa Sanctae Caecilia

(1732)

Composer – life and work

Pietro Antonio Fiocco (the father of Joseph-Hector) was born in Venice in 1654. Around 1680 he relocated to Amsterdam, and after a spell in Hannover he settled down forever in Brussels, where he married Jeanne de Laetere on 22 October 1682. This union resulted in four children; the second one, Jean-Joseph, later became a famous musician. After the death of Pietro Antonio Fiocco's first wife, he contracted a second marriage with Francisca Deudon. Joseph-Hector Fiocco stems from this marriage.

Joseph-Hector was born in Brussels on 20 January 1703 as the eighth son of Pietro Antonio Fiocco (1654-1714) and as half-brother of Jean-Joseph (1686-1746). In 1725 Joseph-Hector was registered as a violinist at the orchestra of the duke in Brussels. He served as vice-Kapellmeister, pushed by his half-brother, probably between 1728 and 1731. In 1731 he settles down in Antwerp with his wife Maria Dujardin. From 1731 to 1737 he served as choral conductor of Our Lady's Church in Antwerp. On 16 March 1737 he resigned at Antwerp Cathedral with a view to succeeding Petrus Hercules Bréhy as choral conductor at the collegiate church of St Michael's and St Gudule's in Brussels, until his death in 1741. His activities ranged across a wide gamut: he was a composer, organist, harpsichordist, violinist, instrument builder, while concurrently teaching Greek and Latin.

Of Fiocco's oeuvre 28 works are preserved in the library of the Brussels conservatory,1 among them 22 motets, all of them in manuscripts by copyists. The Royal Library holds 4 motets. Whether there are autographs among them, has not yet been firmly established. Sacra trophaea,2 formerly believed to be lost, has been rediscovered. The motet Tantum ergo, attributed to "Hector Fiocco", is included in a hand-written collection of Charles Joseph Van Helmont that was unknown until recently, and has been preserved in Brussels since 1992.3 St Martin's church in Kortrijk (Courtrai) possesses at least one motet by Fiocco; of a second motet entitled Laudate Dominum the authorship has not been

1 Listed under the numbers B Bc 33 780 through 33 806, and a separate number 33 823.

2 Sacra trophaea, B Br Mus Ms 1428. In Christiane Stellfeld's pioneering monograph this motet was mentioned

among the lost works. See Les Fiocco: une Famille de Musiciens belges aux XVVe et XVIIIe Siècles / Christiane Stellfeld, in Koninklijke Belgische Academie: Klasse der Schone Kunsten: Verhandelingen: Tweede reeks: Boek VII, 4, Brussel: Koninklijke Belgische Academie, 1941, p.97. Furthermore, nr. 6, Confitebor tibi., was preserved not only in Paris, but also in B Bc under inventory number 33788. See moreover Tantum ergo (B Br Mus Ms 2982), Festiva lux (B Br Mus MS 1399) and Tandem fulget (B Br Mus MS 1631). All this to complete the oeuvre catalogue by Stellfeld. The authorship of a 5-part motet, Laudate Dominum (B K St M muziek 154) remains questionable. As mentioned on the RISM CD-Rom, the author is dentified as Joseph-Hector Fiocco only in the case of a second motet, Homo quidam, which is included in the same manuscript collection. For these additions to Fiocco's oeuvre catalogue by Christiane Stellfeld, see also: introdution to the score edition of Fiocco's Beatus vir by Sabine Goethals (1999).

3 Brussels, Royal Library, Mus. Ms 2982, fol. 336-341. Dated manuscript. See in this respect the manuscript deposited by Gilbert Huybens: periodical Musica Antiqua, vol. 10/1 (February 1993), p.24-25.

indubitably proven. Moreover both works are incomplete. The Bibliothèque Nationale in Paris also holds two motets; however, they are not unknown repertoire. Furthermore at least 6 motets cannot be traced. Fiocco also wrote at least 9 Mass compositions, among them Masses for St Cecilia and one Requiem Mass, both from his Antwerp period. They are now preserved in the library of the Royal Conservatory Antwerp. The three Lamentations for Holy Week are splendid works emulating François Couperin's Leçons des ténèbres (1714). In turn Fiocco's work was apparently emulated by the Leçons des ténèbres of Michel Corrette (1709-1795). As an aspiring composer Fiocco also wrote profane music in his early years; of his instrumental music the Pièces de clavecin from 1730-1731, printed in Brussels by Jean Laurent Krafft, deserves pride of place.4

Jan Bernard Vanden Boom, canon at the Brussels main church, was the first to compile a thematic catalogue of the oeuvre of Joseph-Hector Fiocco; he had a list of the works by Fiocco which he owned.5 On 8 September 1736 Jan Bernard Vanden Boom (1688-1769) was elected as successor of cantor Jacob Albert Knopf. "Especially after Fiocco had taken up his position (as choral conductor) and had introduced the Italian music style did (cantor) Vanden Boom reveal himself as a genuine Maecenas of music life in the Brussels main church."6 Canon Van den Boom also laid the foundation of what is now called the "Fonds Sint-Goedele" (St Gudule's Fund). Apparently he only took the trouble to compile such a thematic catalogue for the oeuvre of Joseph-Hector Fiocco, assisted by Charles Joseph Van Helmont (1715-1790) who succeeded Fiocco in 1741. In all likelihood this list was compiled during the decade after Fiocco's death.

Source and copy consulted

The Missa Sanctae Caeciliae by Joseph-Hector Fiocco for 5 vocal parts and 5 instruments is preserved as a manuscript in the library of the Royal Conservatory Antwerp (shelf location: AP-KC: MM-KA- FIOCC-missasa-19; AP University College, Department of Drama, Music and Dance). The manuscript originally belonged to the Antwerp Cathedral archives and has been preserved in good condition. Unclear whether it is an autograph or a copy, the manuscript consists of 2 scores and 17 parts (voice books). For the present edition this copy from the conservatory library has been used.

The Missa Sanctae Caeciliae consists of three important parts of the ordinary: Kyrie, Gloria and Credo. The work can be found in two score books (full scores): the former with the Kyrie and Gloria, the latter with the Credo. Followed by a set of 17 separate voice books each time mentioning the title and the part in question.

4 Further information in RISM, Einzeldrücke vor 1800. The conservatory library of Brussels also holds F 860 as well as F 862, though the latter is not listed. On the other hand the mention of F 861 is to be deleted. Cf. Sabine Goethals, op. cit.

5 ARA, Archives of St Gudule's, nr. 10126. See Les oeuvres de Joseph Hector Fiocco (1703-1741) dans la bibliothèque du chanoine Vanden Boom (1688-1769) / Lewis Reece Baratz, in Musiques et spectacles à Bruxelles au XVIIIe siècle, Brussel : ULB, 1992, p. 47-77. (Études sur le XVIIIe siècle; XIX).

6 De kapittelkerk van Sint-Michiel en Sint-Goedele (1047-1797) / Paul De Ridder, in Muziekhandschriften van Sint-Goedele: tentoonstelling georganiseerd door de Koninklijke Bibliotheek Afdeling Muziek van 7 februari tot 4 maart 1997, Brussel: Koninklijke Bibliotheek van België, 1997, p. 25.

The complete materials are structured as follows:

• Partitura Del Kyrie Eleyson Et Gloria

• Partitura Credo

  
  

• Canto primo

• Canto secundo

• Alto primo [A]

• Alto secundo [B]

• Tenore primo [A]

• Tenore secundo [B]

• Basso primo [A]

• Basso secundo [B]

  
  

• Violino Primo [A]

• Violino Primo [B]

• Violino Secundo [A]

• Violino Secundo [B]

• Alto Viola

• Basso Viola

• Violoncello

• Organo

The differences between the transcripts of the respective parts and the full scores are rather minor ones indeed; only a few inaccuracies can be established. Both score manuscripts reveal a similar classification and distribution of the respective parts: on top the instrumental strength, underneath the vocal parts, and at the bottom the Organo (et Contrabasso) part. Mostly the respective parts are recognizable through the ancient use of clef. The difference between the Basso viola part and the Violoncello part is not always perfectly clear. The individual voice books clarify the questionable passages.

In the Partitura of the Kyrie and Gloria the pages 1 through 39 were numbered in ink; the uneven page numbers are in the upper right-hand corner, the even ones in the upper left-hand corner. The pages 40 through the end (=82) were not numbered. The page numbers in the Partitura of the Credo were each time added in pencil in the upper right-hand corner, from 1 through 63 (recto/verso numbering). Only the uneven page numbers were mentioned in this case. In the remaining voice books (vocal and instrumental) the pages or folios are unnumbered.

The title pages of the two comprehensive scores mention the year 1732. The dedication in the Organo voice book was dated: 29. 9bre 1732 (29 November 1732); i.e. 7 days after the feast of St Cecilia (22 November) in 1732. Fiocco's Missa Sanctae Caeciliae originated during the period when Fiocco was associated with Our Lady's Church (Cathedral) in Antwerp (1731-1737); witness also the dedication in the Organo voice book. After his tenure at Antwerp Cathedral he relocated to St Gudule's in Brussels (1737-1741). His duties at these churches probably resulted in a preponderance of sacred compositions for these institutions.

Title page of the Missa Sanctae Caeciliae (1732) by Joseph-Hector Fiocco (Organo voice book)

The table below provides some basic information about the manuscript. The mentions between square brackets in the column "Title/headline" are found on top of the first lettered page of the manuscript (voice books). The other mentions are found on the decorated label by E. Hillens on the cover of each voice book. For the text of the title page and the dedication in the Organo voice book, see below. The mention "da J.H.Fiocco 1732" was added to the label of the Organo voice book.

The Missa Sanctae Caeciliae by J.-H. Fiocco (1732)

St Cecilia was initially one of the seven so-called primary saints, i.e. those included in the first Roman canon.7 All of them were women who lived in Italy between 200 and 400 after Christ and died a martyr's death under the persecutions of Christians. St Cecilia has been venerated as a martyr since the 5th century. However, her association with music emerges only in the early 15th century. According to tradition Cecilia stemmed from a distinguished Roman family. In her "saint's life" she is described as a well-educated Roman girl of quality who decides already as a nubile to dedicate her life to one being only: God. However, she is given in marriage by her family to the young pagan patrician Valerius. During her wedding feast, rejecting the sounds of revelry, she addresses herself to God, imploring him to let her keep her virginity during her wedding night. Valerius converts to Christianity, respecting her virginity. Valerius' brother Tiburtius, too, converts. The three of them are tortured and condemned to death around 230 during a new wave of persecutions of Christians.

After having been venerated for more than one thousand years as an 'ordinary' saint, Cecilia became the patron saint of (church) music, musicians and instrument builders. The most prevailing opinion today has it that the link with music is based on an erroneous interpretation of an antiphon from vespers for Cecilia's feast day. The antiphon in question puts it as follows: "Cantantibus organis Caecilia virgo in corde suo soli domino decentabat dicens fiat domine cor meum et corpus meum immaculatum ut non confundar" (While the instruments (the organ) resounded, Cecilia sang in her heart for the Lord only, saying: "Lord, may my heart and my body remain unblemished so as to save me from shame"). This sentence means that she clamours to her only refuge: God, even though she is surrounded by festive music (with songs and instruments). She is determined to turn away from the music, the profane entertainment. Later this Latin sentence was shortened to: "While the instruments resounded, Cecilia sang for the Lord." The word "organis" could also be translated as "organ". Thus originated the definitive image of Cecilia accompanying herself on the organ while singing to the Lord. Ironically enough, it was precisely the saint who turned away from music who was dubbed patron saint of music!

J.-H. Fiocco's Mass bears the name of St Cecilia. Her saint's day is celebrated on 22 November. Adding lustre to Mass with music on the feast day of St Cecilia was a wide-spread tradition in the

7 According to: Timmers, J.J.M.: Christelijke symboliek en iconografie. De Haan, Weesp 1985; fifth impression,

1. 243 and 244, entry "Caecilia".

   Collegiate churches of the Low Countries, going back at least to the sixteenth century. In the seventeenth and eighteenth century musicians liked to celebrate the feast of their patron saint with suitable lustre. Georg Friedrich Händel composed on the occasion of her name-day the cantata Ode for St Cecilia's Day. Henry Purcell, too, composed an Ode for St Cecilia's Day as well as writing the hymn Hail! Bright Cecilia in 1692. Joseph Haydn also wrote a Mass for this saint.

   
   

   The patrons or the sponsors of the musicians often took care of a financial reward and/or a treat after the performance. For his Cecilia Mass composed in 1732 Joseph-Hector Fiocco received a fee of 10 pistoles. In his dedication he flatters the canons as follows: "This work belongs to you, Gentlemen (...) You love the music, and you know all its beauties." From 1733 to 1736 he diplomatically invites the canons every year to attend this Cecilia Mass at 8:30, while also obtaining the consent to execute again his newly composed Mass (probably the one from 1732), which was owned by the canons. For each performance the music chapel was paid 24 guilders, as usual. Apparently this Mass was afterwards also known at the Brussels St Gudule. The list with musical items by Fiocco, owned by Vanden Boom, music lover and cantor of this collegiate church, includes a "Messe Solenel" in A with 13 parts, starting with the same incipit.8

   
   

   The most distinctive characteristic of Joseph-Hector Fiocco's Missa Sanctae Caecilia is its five-part disposition. The title page of the Organo voice book makes this five-part concept perfectly clear: â 5

   Voc:

   & 5 Instr:

   cum Rips. Five vocal parts (Canto primo, Canto secundo, Alto, Tenore and Basso)

   distributed across eight voice books: the Alto, Tenore and Basso part have two voice books each. Thus the ripieno principle is clearly expressed, as also mentioned in the description of the strength from the Organo voice book: Alto primo, Tenore primo and Basso primo: soloist parts; Alto secundo, Tenore secundo and Basso secundo: tutti parts. In the Organo voice book the instrumental accompaniment is also presented as five-part. The instrumental parts are distributed among nine voice books: there are two voice books for each Violino primo and Violino secundo part, plus Violino terzo, Alto viola, Basso viola, Violoncello and Organo (Probably the Basso continuo part in the Partitura Del Kyrie Eleyson Et Gloria was later specified as "Organo et Contra Basso").

   
   

   Remarkably enough, the instrumental strength consists exclusively of strings (winds are absent). The presence of a third violin part helps to balance descant and bass instruments. Within the strings the Violino terzo can manifest itself in different ways: as an independent part in its own right (rather exceptional), as doubling of the first or second violin part, as doubling of the viola part, as doubling of one of both vocal descant voices. Also in the other instrumental parts the numerous doublings with the vocal voices are conspicuous. Thus we notice in choral passages, for example, a close connection between the Basso viola part and the vocal Basso part. The ripieno practice in the choral parts is also clearly noticeable between the Basso Viola and the Violoncello.

   
   

   On the title page of the Organo voice book the specification “â 5 Voc: & 5 Instr: cum Rips” has been added to the mention of the strength "cum Rip". In the 18th century ‘ripieno’ is an indication relating to musical execution. In the baroque period ripieno refers to the full body of the ensemble (instrumental and/or vocal) and all tutti passages played with multiple strength. With ripieno it is therefore made clear that all instruments (and vocalists) have to perform in tutti, in contrast to the

   
   

   
   

   

   8 Eugeen Schreurs: op. cit.

   passages executed by soloists. The ‘ripieno voices’ are the orchestral parts and the sung parts in a piece of music that contrast with the solo voices (vocal and/or instrumental). The ‘ripienists’ are the instrumentalists or singers without a solo task. The materials for the voices of Fiocco's Cecilia Mass boast two voice books for the vocal Alto, Tenore and Basso part. In contrast to the equivalent first voice book, the second voice book of each part shows rests at different spots in the choral passages. This results in an interaction with a concerto effect between the full body and a small group (tutti – soli). This ripieno practice can also be found when we compare the different bass parts (Basso viola – Violoncello – Organo (et Contrabasso)).

   
   

   The ripieno technique in Fiocco's Cecilia Mass is schematically clarified in the table below.

   
   

   
   

   	Vocal ripieno passages [Solo / Tutti]	Vocal strength	Ripieno principle in instrumental strength
   KYRIE
   [1.] Kyrie	-	Chorus	Basso viola / Violoncello
   [2.] Christe	-	Solo	-
   [3.] [Kyrie]	-	[Chorus]	[Basso viola / Violoncello]
   GLORIA
   [1.] Gloria in excelsis	Alto I / Alto II Tenore I / Tenore II Basso I / Basso II	Chorus	[Basso viola / Violoncello]
   [2.] Laudamus te	-	Soli	-
   [3.] Gratias agimus	Alto I / Alto II Tenore I / Tenore II	Chorus	[Basso viola / Violoncello]
   [4.] Domine Deus	-	Solo	-
   [5.] Qui tollis	Alto I / Alto II Tenore I / Tenore II	Chorus	[Basso viola / Violoncello]
   [6.] Quoniam	-	Solo	-
   [7.] Cum sancto spiritu	-	Chorus	[Basso viola / Violoncello]
   CREDO
   [1.] Credo in unum Deum	Tenore I / Tenore II Basso I / Basso II	Chorus	[Basso viola / Violoncello]
   [2.] Et in unum Dominum	-	Solo	-
   [3.] Et ex patre natum	Basso I / Basso II	Chorus	[Basso viola / Violoncello]
   [4.a.] Deum de Deo	-	Solo	-
   [4.b.] Genitum non factum	-	Solo	-
   [5.] Qui propter	-	Chorus	[Basso viola / Violoncello]
   [6.] Et incarnatus est	-	Chorus	-
   [7.] Crucifixus etiam	-	Soli	-
   [8.] Et resurrexit	Tenore I / Tenore II	Chorus	[Basso viola / Violoncello]
   [9.] Et in spiritum sanctum	-	Solo	-

   [10.] Qui cum patre et filio	Alto I / Alto II Tenore I / Tenore II Basso I / Basso II	Chorus	[Basso viola / Violoncello]
   [11.] Et vitam venturi	-	Chorus	[Basso viola / Violoncello]

   
   

   As stated above Fiocco wrote his Cecilia Mass during his stay at the Antwerp Cathedral. In the 18th century the choir master of Our Lady's Church in Antwerp was responsible for the education and coaching of the chorale singers. Until 1729 the boys' choir allegedly consisted of six orphan boys. Subsequently the orphans were replaced by middle class boys. From 1719 eight adult singers were active (all known by their names); the instrumental ensemble, conducted also by the choir master, consisted of about six members. For the execution of new compositions the choir master was allowed to hire two to three independent musicians as well. When applying this rather small strength (according to our present norms) to Fiocco's Missa Sanctae Caeciliae from 1732, a quasi one-to-a- part approach to this work is not inconceivable. From this vantage point the ripieno voices Alto secundo, Tenore secundo and Basso secundo contrast with the solo voices Alto primo, Tenore primo and Basso primo.

   
   

   The stylistic features of the Missa Sanctae Caeciliae can be summarized as follows:

   • Genre: (short) Mass. Part-sung pieces of the ordinary: Kyrie, Gloria & Credo.

   • Strength: 5 Voci & 5 Instrumenti (strings) cum Ripieno & Basso continuo (Organo)

   • Key: A major

   • The style of Fiocco's Cecilia Mass is clearly Italianizing. Innovative elegant and mannerist traits appear: preponderantly transparent and homophonic voice leadings, abundant with decorative motifs.

   • No outspoken soloist use of the instruments due to the regularly recurring doubling of the singing voices.

   • Ornaments: mostly indicated by the symbol +. Often this is a very general indication of an ornament (in accordance with "le bon goût"); sometimes this sign is called cadence (cadenza/cadence) or trille (trill, shake); most often it is a trill, sometimes a mordent.

   • Here and there some dynamic indications occur. The indications forte and piano are mainly used with a view to supporting the balance between the vocal soloists and the instruments: at the attacks of the vocalists the instruments play piano; when the vocal voice(s) is/are silent during instrumental interludes the instruments play forte.

   • Both the Gloria and the Credo conclude with a final fugue. Both parts ("Cum sancto spiritu" in the Gloria and "Et viam venturi" in the Credo) are built on the same thematic material. This explains to a certain extent the stylistic affinity between both parts of the Mass.

   Critical apparatus

   
   

   Principles and general considerations

   • In this critical apparatus we use the letter denotations of tones and modes.

   • Specific remarks in connection with the manuscript and the editorial adaptations are noted in a footnote at the bottom of the page of the respective score versions.

   • The basis for the present transcript has been provided by the two original scores. Extra information from the voice books has been added between square brackets (e.g.: the numbers and basso continuo indications put between brackets derive from the Organo voice book). Whenever the texts underlying the vocal parts were borrowed from the voice materials, they are italicized.

   • Editorial interventions and choices have always been clearly marked as such.

     
     

     Abbreviatons

   • A. (A) Alto Primo (part A)

   • A. (B) Alto Secundo (part B)

   • A.Vla. Alto viola

   • B. [A] Basso Primo [part A]

   • B. [B] Basso Secundo [part B]

   • Bc. Basso continuo

   • B Bc Belgium, Brussels, Royal Conservatory = Conservatoire Royal de Musique

   • B Br Belgium, Brussels, Royal Library Albert I

   • B K St M Belgium, Kortrijk, St Martin's church

   • B. Vla. Basso viola

   • C1 Soprano clef, C clef 1st line

   • C2 Mezzo soprano clef, C clef 2nd line

   • C3 Alto clef, C clef 3rd line

   • C4 Tenor clef, C clef 4th line

   • F3 Baritone clef, F clef 3rd line

   • F4 Bass clef, F clef 4th line

   • fol. folio

   • facs. facsimile

   • G2 Italian volin clef, G clef 2nd line

   • G1 French violin clef, G clef 1st line

   • m. measure

   • Ms. Manuscript, autograph

   • no. number

   • Org. Organo

   • r. recto

   • RISM Répertoire International des Sources Musicales

   • T. [A] Tenore Primo [partij A]

   • T. [B] Tenore Secundo [partij B]

   • v. verso

   • Vc. Violoncello

• Vln. I [A] Violino Primo partij A

• Vln. I [B] Violino Primo partij B

• Vln. II [A] Violino Secundo partij A

• Vln. II [B] Violino Secundo partij B

• Vln. III Violino Terzo

Title page of the Missa Sanctae Caeciliae (1732) by Joseph-Hector Fiocco (Score - Kyrie and Gloria)

Title page of the Organo voice book of J.-H. Fiocco's Missa Sanctae Caeciliae:

MISSA

MASS

MISSA

MASS

Sanctae Caeciliae

Sanctae Caeciliae

Sanctae Caeciliae

Sanctae Caeciliae

Dedicata

Admod R: Ris Praenobilibus AC

Amplis D: D: Decano & Cap̃lo

Dedicated

To the Most Noble Sanctities and

Highly honoured Dean & the Chapter

Dedicata

Admod R: Ris Praenobilibus AC

Amplis D: D: Decano & Cap̃lo

Dedicated

To the Most Noble Sanctities and

Highly honoured Dean & the Chapter

Cathed: Ecclę, Anver̃ of the Cathedral church in Antwerp

Cathed: Ecclę, Anver̃ of the Cathedral church in Antwerp

â 5 Voc:̃ & 5 Instr:̃ cum Rip:s

for 5 voices & 5 instruments with ripieno

â 5 Voc:̃ & 5 Instr:̃ cum Rip:s

for 5 voices & 5 instruments with ripieno

Auctore

Author

Auctore

Author

Josepho Hectore

Fiocco

Joseph Hector

Fiocco

Josepho Hectore

Fiocco

Joseph Hector

Fiocco

Phonasco Praefatae

Vestrae Cath Eccliãe

B. M: V. Antverpiae

Choir master of said

Catholic church

of the Holy Virgin Mary of Antwerp.

Phonasco Praefatae

Vestrae Cath Eccliãe

B. M: V. Antverpiae

Choir master of said

Catholic church

of the Holy Virgin Mary of Antwerp.

Dedication from the Organo voice book of J.-H. Fiocco's Missa Sanctae Caeciliae:

A Messeigneurs, Messeigneurs, Les tres Nobles et tres Venerables Doijen Chanoines, et Chapitre De L’Eglise Cathedrale

J’ai L’Lonneur de Vous Presenter la nouvelle Messe, que j’ai composée pour la Fête de sainte Cecile. cet ouvrage Vous appartient, Messeig̃s par justice et par reconnoissance, Vous aiméz la Musique, et Vous en Connoissez toutes les beautez: quells iuges plus Eclairez auroije

pu choisir, quand meme j’aurois été libre dans mon choix; elle a été faite chez Vous Messeigneurs, c’est le fruit du Loisir que vos Bontez genereuses m’accordent, il étoit donc a Vous, et il ne devoit être mis au jour, que souz les Auspices de Votre Nom.

Quelqu’en soit le merite, Je suis assuré du suffrage des Connoisseurs, s’il a le Bonheur de Vous plaire, et c’est Messeigneurs, souz cette Glorieuse Protection que je ferai

tous mes Efforts pour travailler dans la suite a d’autres ouvrages spirituelles, qui meritent L’honneur de Vôtre Approbation. Jai celui d’étre avec le Zele le plus respectueuz et L’attachement le plus reconnoissant

Messeigneurs

Votre treshumble

et tres obeissant serviteur et suiet

To the eminences, the very noble and very venerable Deans canons and Chapter of the Church Cathedral

I have the honour to offer you the new Mass that I composed for the feast of Saint Cecilia. You own this work, your Eminences, for good reasons and in gratitude. You love Music, appreciating all its beauties :

how could I have chosen more enlightened judges, though I was free in my choice;

it was composed in your environment, Your Eminences, it is the fruit of the leisure accorded by your generous bounty; it is therefore all yours, and is only to be published under auspices of Your Name.

Whatever its merit may be, I am assured of the support of the connoisseurs

if it succeeds in pleasing You, and it is

under this glorious protection that I will prove my mettle by subsequently composing

other pieces of sacred music, which will deserve the honour of Your approval. I remain with the most respectful zeal and

the most thankful loyalty. Your Eminences,

Your most humble and most obedient servant

and subject

29. 9brẽ 1732

Joseph Hector Fiocco

29 November

1732

Joseph Hector Fiocco

Words of thanks

I thank Mr Jan Dewilde, librarian of the library of AP University College, Antwerp (Royal Conservatory of Antwerp) for providing the original documents and the CD-Rom reproductions of the manuscript.

I also express my gratitude to Mrs. Caroline Courtois for the translations from the French. I also thank Ivan Leire, whose transcript was useful for purposes of comparison.

Bibliography, list of sources

Manuscript (copy / autograph?) of the Missa Sanctae Caeciliae by Joseph-Hector Fiocco (2 scores and

17 parts) in: Library of the Royal Conservatory Antwerp - Artesis University College Antwerp, Department of Drama, Music & Dance.

Chapter acts (12-13) and church-fabric accounts (28-29). Transcript of Fiocco's Mass made by Ivan Leire.

P. De Ridder, De kapittelkerk van Sint-Michiel en Sint-Goedele (1047-1797) / Paul De Ridder in Muziekhandschriften van Sint-Goedele: tentoonstelling georganiseerd door de Koninklijke Bibliotheek Afdeling Muziek van 7 februari tot 4 maart 1997, Brussel: Koninklijke Bibliotheek van België, 1997, p. 25.

E. Schreurs, Het muziekleven in de Antwerpse kathedraal in het tweede kwart van de achttiende eeuw, more precisely the fragment: Josephus-Hector Fiocco en zijn Missa Sanctae Caeciliae, a booklet for the CD Feest in de kathedraal (Celebrations at Antwerp Cathedral) Davidsfonds/Eufoda 1173 (1992).

G. Spiessens, Muziekleven en muzikanten te Antwerpen. 1700-1750, in Jaarboek van het Vlaams centrum voor oude muziek, 1, Peer, 1985.

C. Stellfeld, Les Fiocco. Une famille de musiciens belges aux XVIIe et XVIII siècles, Brussel, 1949.

J.J.M. Timmers, Christelijke symboliek en iconografie. De Haan, Weesp 1985; vijfde druk.

Gerardus De Swerts Translation: Joris Duytschaever

The edition of this score is part of the research project Royal Conservatory Antwerp De negentiende-eeuwse muziekcollectie van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal in Antwerpen (The ninenteenth-century music collection of Our Lady’s Cathedral in Antwerp).

For orchestral material, please go to the Royal Conservatory in Antwerp. This score was published in cooperation with the Centre for Flemish Music (Studiecentrum voor Vlaamse Muziek, www.svm.be).

Front page of the Missa Sanctae Caeciliae (1732) by Joseph-Hector Fiocco (Full score - Credo)

Joseph-Hector Fiocco

(Brüssel, 1703-1741)

Missa Sanctae Caeciliae

(1732)

Joseph-Hector Fiocco (1703-1741) kam als achter Sohn des Venezianers Pietro Antonio Fiocco (1654- 1714) in Brüssel zur Welt. Im Jahre 1725 wird er als Geiger in der herzoglichen Kapelle in Brüssel erwähnt, in der er vermutlich zwischen 1728 und 1731 auch die Stelle des Vizekapellmeisters innehatte. Danach war er ungefähr sechs Jahre lang Kantor an der Liebfrauenkirche in Antwerpen. Am 16. März 1737 wechselte er von der Antwerpener Kathedrale über zur Kapitelkirche Sint-Michiel und Sint-Goedele in Brüssel, wo er die Nachfolge des Kantors Petrus Hercules Bréhy (1673-1737) antrat. In diesem Amt verblieb er bis zu seinem Tod (1741). Fiocco betätigte sich als Komponist, Organist, Cembalist, Geiger, Instrumentenbauer und unterrichtete auch noch Griechisch und Latein.

In der Bibliothek des Brüsseler Konservatoriums befinden sich 28 Werke von Joseph-Hector Fiocco, worunter 22 Motetten, alle in Handschriften von Kopisten. In der Königlichen Bibliothek von Brüssel liegen vier Motetten, wovon die früher verloren geglaubte Sacra trophea und Tantum ergo Teile einer bis vor kurzem unbekannten Handschriftensammlung des Charles Joseph Van Helmont sind. Die Sint-Maartenskirche in Kortrijk besitzt zumindest eine (unvollständige) Motette von Fiocco; von einer zweiten Motette mit dem Titel Laudate Dominum steht die Autorschaft nicht zweifelsfrei fest. Zwei Motetten, die allerdings keine unbekannten Werke sind, befinden sich in der Bibliothèque Nationale von Paris. Von weiteren, zumindest sechs Motetten fehlt jede Spur. Fiocco schrieb ferner wenigstens neun Messekompositionen, worunter eine zu Ehren der heiligen Caecilia und ein Requiem. Beide stammen aus seiner Antwerpener Periode. Sie werden nun in der Bibliothek des Königlichen Konservatoriums Antwerpen aufbewahrt.

Fioccos Missa Sanctae Caeciliae in A-dur wurde 1732 komponiert und fällt wie gesagt in seine Antwerpener Zeit. Die Widmung in dem Stimmbuch des Basso continuo verzeichnet als Datum den

29. November 1732, also den siebten Tag nach dem Fest der heiligen Caecilia. Es ist eine kurze Messe, die nur aus den Teilen Kyrie, Gloria und Credo des Ordinariums besteht. Sie ist in einem italianisierenden Stil geschrieben, neuartige galante und manieristische Elemente werden eingeführt, und die reichlich verzierte Stimmführung ist überwiegend transparent und oft homofon. Durch die vielfältige Verdopplung der Singstimmen findet sich keine ausgesprochen solistische Anwendung der Instrumente. Weiterhin gibt es eine stilistische Verwandtschaft zwischen den verschiedenen Sätzen, besonders deutlich zwischen dem Gloria und dem Credo. Beide endigen nämlich mit einer Schlussfuge, die das gleiche thematische Material verwendet ("Cum sancto spiritu" im Gloria und "Et vitam venturi" im Credo).

Die Fünfstimmigheid ist charakteristisch für diese Caecilienmesse. Es gibt fünf Vokalstimmen (canto primo, canto secondo, alto, tenore und basso) und sechs Instrumentalstimmen die überwiegend fünfstimmig verwendet werden (violino primo, violino secundo, violino terzo, alto viola, basso viola und violoncello), das Ganze gestützt von einem Basso continuo (organo und contra basso). Auf der

Titelseite des Stimmbuchs des organo ist bei der Angabe der Besetzung "cum ripieno" hinzugefügt. Für diese Messe bedeutet dies dass die Partien des alto, tenore, basso, violino primo und violino secondo über zwei Stimmen verteilt werden: eine erste Stimme, die Tutti und Solo spielt, und eine zweite Stimme, die nur im Tutti mitwirkt.

Als Kantor der Kathedrale war Fiocco verantwortlich für die Erziehung und Ausbildung der Chorsänger: Acht erwachsene Sänger, die seit 1719 fest angestellt waren, und sechs Jungens, die einen Knabenchor bildeten. Daneben verfügte Fiocco auch über ein sechsköpfiges Instrumentalensemble, das für die Ausführung neuer Kompositionen durch zwei oder drei freischaffende Spielleute verstärkt werden konnte. Wenn wir diese – nach unseren heutigen Maßstäben – recht kleine Besetzung in Fioccos Missa Sanctae Caeciliae einsetzen wollen, ist für dieses Werk eine quasi individuelle Zusammenstellung nicht undenkbar.

Kritische Bemerkungen

Die Missa Sanctae Caeciliae von Joseph-Hector Fiocco für 5 Stimmen und 5 Instrumente befindet sich in der Bibliothek des Königlichen Konservatoriums Antwerpen. Die Handschrift, die zwei Partituren und siebzehn Stimmbuche enthält, stammt ursprünglich aus dem Antwerpener Kathedralarchiv.

Die vorliegende Transkription fußt auf den beiden originalen Partituren. Eingriffe und Entscheidungen des Herausgebers werden in dieser Ausgabe stets deutlich erkennbar gemacht. Angleichungen in der Partitur und spezifische Bemerkungen im Zusammenhang mit der Notation in dem Manuskript wurden in Fußnoten auf der Seite mit den verschiedenen Versionen der Partitur verzeichnet. Zuzügliche Informationen aus den Stimmbüchern wurden zwischen eckige Klammern gesetzt (Beispiel: die in Klammern gesetzte Ziffern und Continuo-Anweisungen stammen aus dem organo-Stimmbuch. Wo die unterlegten Texte in den Vokalstimmen den Stimmbuche entnommen sind, wurden diese kursiv gesetzt.

Zusammenfassung des Textes von Gerardus De Swerts Übersetzung Michael Scheck

Die Ausgabe dieser Partitur ist ein Teil des Forschungsprojekts ‚Koninklijk Conservatorium Antwerpen‘ Die Musiksammlung der Kathedrale Unserer Lieben Frau in Antwerpen im 19. Jahrhundert.

Für das Aufführungsmaterial wenden Sie sich bitte an die Bibliothek des ‚Koninklijk Conservatorium’ in Antwerpen. Diese Partitur wurde herausgegeben in Zusammenarbeit mit dem Studienzentrum für Flämische Musik (Studiecentrum voor Vlaamse Muziek, www.svm.be).