Luc Van Hove (Wilrijk, 1957)

La Strada (2008)

Mit der neuen Oper La Strada greifen der Komponist Luc Van Hove und sein Librettist Eric De Kuyper auf ein kanonisiertes Meisterwerk zurück, den gleichnamigen, legendären Film von Federico Fellini aus dem Jahr 1954. Er war ein Meilenstein innerhalb des Werks des italienischen Meisters, mit denkwürdigen schauspielerischen Leistungen von Giulietta Masina, Fellinis Frau, und Anthony Quinn. Keineswegs wollen die Autoren eine Kopie oder Remake des Films abliefern. Die einfache Geschichte des Muskelprotz’ Zampanò, seiner etwas einfältigen Assistentin Gelsomina und dem Akrobaten Il Matto bekommt hier ein eigenes musikdramatisches Leben.

Das Libretto hält sich weitgehend an das ursprüngliche Filmszenario, dennoch wird die Reihenfolge gewisser Szenen vertauscht, und es werden auch selbständige Szenen zu einem neuen Ganzen zusammengefügt. Außerdem fügt Eric De Kuyper Text hinzu, insbesondere für Gelsomina. In inneren Monologen reflektiert sie über die Ereignisse unterwegs und ihre Erfahrungen an der Seite von Zampanò.

Es gibt keine Reminiszenzen an die bekannte Filmmusik von Nino Rota. Aus dem Film übernimmt der Komponist jedoch die Verbindung zwischen der Person und ihrem Instrument: für Gelsomina die Trompete, mit der sie Zampanòs Nummern ankündigt, für Il Matto die Geige.

Jeder der drei Hauptrollen wird ein spezifischer Musiktyp zugeordnet: energisch, mit Blechbläsern und Schlagwerk für Zampanò, träumerisch, unbestimmt für Gelsomina (Streicher und Harfe), und ein virtuoser Violinpart für Il Matto, als musikalische Metapher für seine Leichtfüßigkeit und sein Auftreten als Seiltänzer. Der Komponist benützt hierfür kaum Leitmotive, sondern eher wiederkehrende orchestrale Strukturen und Tonarten.

Die Oper ist eingeteilt in einen Prolog und zwei Akte. Die Akte tragen die Namen von Gelsomina (1) und Zampanò (2). Komponist und Librettist verweisen damit nicht so sehr auf dem Anteil der Personen an der Handlung, sondern nach dem Bewusstseinsprozess, der sich in ihnen vollzieht: Gelsominas Berufung zur Straßenschauspielerin und ihre menschliche Bestimmung zum liebenden Wesen (Ende des ersten Aktes); Zampanòs tragische Erkenntnis der Einsamkeit nach Gelsominas Tod. Die Szenen der beiden Akte werden miteinander durch Zwischenspiele verbunden, die der Komponist Stradas nennt. Diese Musik beschreibt das tägliche Einerlei des Herumziehens, in schrillem Gegensatz zu den Kicks bei den Auftritten. Für den Komponisten ist dies Musik die eine Atmosphäre von Tristesse, Melancholie und Monotonie ausstrahlt. In diesen Zwischenspielen spielt das Flügelhorn eine zentrale Rolle. Trompete und Flügelhorn vertreten hier auch das ‘Ankündigungssyndrom’, über das Luc Van Hove sagt: “Die Ankündigung ist für mich essentiell; von nichts bekommt der Künstler einen stärkeren Kick als wenn er angekündigt wird.”

Übereinstimmend mit der Einfachheit seiner Personen optiert Van Hove für einfache Melodielinien, die der gesprochenen Sprache eng verwandt sind und hauptsächlich diatonisch geprägt sind.

So wie in seinen andern Werken benützt Luc Van Hove die sogenannte Set-Theorie von Allen Forte als Ausgangspunkt für die Komposition. In dieser Theorie sind sowohl tonale/zentristische als auch atonale Strategien möglich. Dissonanzen und Konsonanzen werden absolut gleichrangig behandelt. In diesem Zusammenhang umschreibt der Komponist seine Oper als ‘post-tonal’ oder ‘post-atonal’.

La Strada ist die erste Oper von Luc Van Hove. Die Uraufführung fand am 29. Januar 2008 in der Flämischen Oper in Antwerpen (Belgien) statt.

Piet De Volder (Übersetzung: Michael Scheck)

Inhalt der Oper Gelsomina, ein einfaches und seltsames Mädchen ‘ohne Alter’, wird von ihrer Mutter für zehntausend Lire an den umherziehenden Muskelprotz Zampanò verkauft. Gelsominas Schwester Rosa war früher die Assistentin von Zampanò, sie kam jedoch unter unklaren Umständen ums Leben. Dennoch braucht die Mutter nicht zu drängen: Gelsomina träumt von Tanzen und Auftritten.

In ihrer Naivität glaubt sie, dass sie und Zampanò ein Paar seien, aber schon bald stellen sich Enttäuschungen ein. “Zampanò ist so einer, der mit Frauen geht”, bemerkt Gelsomina, nachdem er sich mit einer Pro-stituierten eingelassen hat.

Der mürrische, schweigsame Rohling und das Mädchen ziehen von einem Dorfplatz zum nächsten, um stets wieder dieselben Nummern vorzuführen. Immerzu sind sie unterwegs. Auf einem Hochzeitsfest, wo Zampanò zum soundsovielten Mal seine ‘Nummer mit der Kette’ zum Besten gibt, lernt Gelsomina den ‘Schwachkopf’ kennen (Il Matto). Sie lässt sich von seinem Geigenspiel beeindrucken, während Zampanò die Schwiegermutter der Braut verführt. Gelsomina genießt ihren Status als ‘Künstlerin’, aber sie leidet unter Zampanòs Herzlosigkeit. Vergeblich versucht sie sich von ihm zu befreien.

In einem Zirkus findet sie den Schwachkopf wieder, der Zampanòs ‘Nummer mit der Kette’ lächerlich macht. Der Muskelprotz gerät vollkommen aus dem Häuschen. Es kommt zu einem Zweikampf, bisschliesslich die Carabinieri dazwischengehen. Zampanò wird verhaftet und eine Zeitlang eingesperrt. Unterdessen versucht der Schwachkopf, Gelsomina in seine eigene Nummer einzubauen, aber das Mädchen fühlt sich unnütz und traurig. Der Schwachkopf erklärt ihr, dass alles auf Erden seinen Sinn hat, sogar der kleinste Kieselstein, selbst ihr unbedeutendes Leben. So begreift sie, dass sie zu Zampanò gehört. Nachdem er aus dem Gefängnis entlassen ist, nehmen sie ihr unstetes Leben wieder auf. Sie machen Halt am Meeresufer. Zampanò repariert sein Motorfahrzeug, während Gelsomina mit ihrem Trompetenspiel die Aufmerksamkeit einer jungen Ordensschwester erregt. Sie erklärt dem Mädchen, was eine Berufung ist. Gelsomina schließt hieraus, es sei ihre Berufung, bei Zampanò zu bleiben. Aber dann erscheint der Schwachkopf aufs Neue. Nun will Zampanò die Rechnung begleichen: Der Schwachkopf bezahlt seine Possen mit dem Leben.

Gelsomina trauert. Halb irrsinnig zieht sie sich in ihre eigene kleine Welt zurück. Zampanò probiert ergeblich, sie davon zu überzeugen, dass der Tod van Il Matto ein Unfall gewesen sei. Er beschließt, sie allein zurückzulassen.

Jahre später hört er von einem Mädchen etwas über Gelsominas Tod. Sie übergibt ihm die Trompete. Zu spät begreift er, was das kleine Wesen mit ihm getan hat. Zu spät scheint er so etwas wie Liebe zu empfinden.

Eric de Kuyper / Piet De Volder (Übersetzung: Michael Scheck)

Für das Aufführungsmaterial wenden Sie sich bitte an die CeBeDeM (www.cebedem.be). Diese Partitur wurde herausgegeben in Zusammenarbeit mit dem Studienzentrum für Flämische Musik (Studiecentrum voor Vlaamse Muziek) (www.svm.be).

Luc Van Hove (Wilrijk, 1957)

La Strada (2008)

The composer The Flemish composer Luc Van Hove spent his formative years at the Royal Flemish Conservatory for Music at Antwerp, where his studies included composition with Willem Kersters, analysis with August Verbesselt, piano with Lode Backx, and music history with Kamiel Cooremans. Later he went to the famous Mozarteum in Salzburg for orchestral conducting and to the University of Surrey in Guildford for composition and choreography. In addition to being a composer of stature, Luc Van Hove is also one of the most distinguished teachers of composition in Flanders. He held a special professorship at the Queen Elisabeth Music Chapel and currently teaches composition at the Antwerp Conservatory as well as composition and analysis at the Lemmens Institute in Leuven.

Luc Van Hove’s oeuvre consists mainly of absolute music in which the pure musical aspect is foregrounded. In his style a sensory fascination with the sound shape and an analytic approach to the score go well together. Apart from a few early works, Luc Van Hove only wrote instrumental music until recently. He gives preferential treatment to traditional genres from the classic-romantic period such as the concerto, the string quartet, the symphony, and the sonata. One of his most important preoccupations is the thematic development of a number of tones into a coherent whole. Gratefully he takes advantage of the means made available by tradition, not avoiding classic-romantic and early modern musical techniques and forms. Even so, while the connections with the past have remained intact, assorted contemporary features are conspicuous to the ear as well. Thus the rapid movement of dense textures on the one hand and concurrently the development of several superposed layers on the other hand, equally constitute major components of his work. His preference for lively and colourful textures is clearly expressed in his four concertos, for electric guitar (op. 26, 1990), oboe (op. 29, 1993), piano (op. 32, 1995), and cello (op. 36, 1998) respectively.

Lately, for the first time in about twenty years, Luc Van Hove has returned to the special challenge of vocal music with the compositions Four Sacred Songs (op. 42, 2003) and Psalm 22 (op. 44, 2005). ‘It was a conscious strategy. I feel that writing for the singing voice is something so specific that you can do it optimally only when your musical language has come into its own completely, when you have reached the stage of mastery as a composer. If not, you are tempted to cheat, to indulge in things you would normally refrain from doing. Compositions for voices demand a perfect command of the musical language. Recently I have completed some choir music again, nothing for soloists though. From this experience I gather that gradually I have managed to find a vocal style of my own’.

In 2002 the Flemish Opera commissioned Luc Van Hove to compose a full evening’s opera for a large cast. La Strada was premiered on 29 January 2008 in the Flemish Opera. Van Hove’s motto for opera composition sounds like this: ‘You need to have a thorough understanding and command of your own aesthetics. It would be ill-advised to start with opera too early’.

Adeline Boeckaert (Translation: Joris Duytschaever)

La Strada With the new opera La Strada composer Luc Van Hove and librettist Eric de Kuyper revive a consecrated masterpiece: the legendary film of the same title by Federico Fellini dating 1954 – a milestone in the oeuvre of the Italian maestro with memorable interpretations of Giulietta Masina -Fellini’s wife- and Anthony Quinn. Yet the makers didn’t intend to provide a copy or a remake of the film. The uncomplicated story about the muscleman Zampanò, his somewhat simple assistant Gelsomina and the acrobat Il Matto leads a music-dramatic life of its own.

The libretto remains close to the original film scenario. Even so, the sequel of certain scenes has been changed and some separate scenes have been put together. Furthermore, Eric de Kuyper adds text, more specifically for Gelsomina. In so-called inner speeches she reflects upon the events on the way and her experiences alongside Zampanò. References to the well-known film music of Nino Rota are absent. However, from the film the composer maintains the alliance between the individual characters and their instrument: the trumpet for Gelsomina – the instrument she uses to announce Zampanò’s acts – and the violin for Il Matto.

Each of the three protagonists is associated with a particular type of music: energetic music with brass and percussion for Zampanò; dreamlike, subdued music for Gelsomina (strings and harp) and a virtuoso violin part for Il Matto – a musical metaphor for his gracefulness and his activity as a tightrope walker. Rather than with Leitmotive the composer works with recurring orchestral textures and tonalities.

The opera is subdivided into a prologue and two acts, respectively named after Gelsomina (1st act) and Zampanò (2nd act). For the composer and the librettist this doesn’t necessarily refer to the part each character has in the action, but to the consciousness-raising taking place in each of them: Gelsomina’s vocation as a street artist and her human mission as a loving creature (end of the first act); Zampanò’s tragic sense of loneliness after the death of Gelsomina.

The scenes of the two acts are linked by intermezzi the composer called Strada’s. This music describes the everyday routine of being on the road, contrasting sharply with the kicks of the shows. For the composer this music evokes an atmosphere of tristesse, melancholy and monotony. The bugle plays a central part in these intermezzi. Trumpet and bugle also embody the ‘announcement syndrome’ Luc Van Hove mentions: ‘Announcement is essential to me; nothing gives an artist a bigger kick than being announced.’

In accordance with the simplicity of his characters Van Hove has opted for simple vocal lines bearing close resemblance to the spoken language, with basically a diatonic profile.

Just like in his other works Luc Van Hove uses the so-called set theory of Allen Forte as a basic principle of his composition. In this theory tonal/centrist as well as atonal strategies are appropriate. Dissonants and consonants are treated as being of absolute equal value. In this context the composer defines his opera as ‘post-tonal’ or ‘post-atonal’.

La Strada is Luc Van Hove’s opera debut. The work was created in the Flemish Opera in Antwerp (Belgium) on 29 January 2008.

Piet De Volder (Translation: Joris Duytschaever)

Synopsis Gelsomina is a simple and somewhat odd girl of ‘no fixed age’ whose mother sells her to the travelling muscleman Zampanò for ten thousand lire. Gelsomina’s sister Rosa had previously been Zampanò’s assistant, but she had died in unknown circumstances. Yet Gelsomina’s mother does not have to force the girl: she dreams of dancing and performing. In her naivety, she expects to form a couple with Zampanò, but she is soon disappointed. ‘Zampanò is the type that goes with loose women’, comments Gelsomina after he has been out with a prostitute.

The surly, silent brute and the girl travel from one village square to the next, always performing the same acts. They are always on the road. One day, at a wedding party where Zampanò performs his ‘chain act’ for the umpteenth time, Gelsomina meets ‘the Madman’ (Il Matto). She falls under the spell of his violin playing while Zampanò seduces the bride’s mother-in-law. Even though Gelsomina enjoys her status as an ‘artiste’, she suffers under Zampanò’s hard-heartedness. She attempts to break away from him, in vain.

Finding themselves in a circus, she once again comes across the Madman, who ridicules Zampanò’s ‘chain act’. The muscleman is beside himself. It ends in a fight which the Carabinieri have to break up. Zampanò is arrested and imprisoned for some time. In the meantime the Madman tries to incorporate Gelsomina into his act, but the girl feels useless and sad. The Madman makes it clear to her that everything on earth is significant, even the smallest pebble, and even her simple little life. She realises that her place is with Zampanò. Once he gets out of jail, they resume their travelling life.

They stop at a place on the coast. Zampanò repairs his mobile home while Gelsomina attracts the attention of a young nun with her trumpet-playing. The nun gives the girl a clear explanation of what a vocation is. Gelsomina knows it is her vocation to be at the muscleman’s side. But then the Madman appears again. This time Zampanò decides to settle the dispute once and for all: the Madman pays for his jokes with his life. Gelsomina grieves. She withdraws into her own little world, half-crazed. Zampanò tries in vain to convince her that Il Matto’s death was an accident; she gives him her trumpet. He realises too late what effect this little creature has had on him. Too late, he seems to be feeling something like love.

Eric de Kuyper / Piet De Volder (Translation: Joris Duytschaever)

For orchestral material, please go to CeBeDeM (www.cebedem.be). This score was published in cooperation with the Centre for Flemish Music (Studiecentrum voor Vlaamse Muziek www.svm.be)

Luc Van Hove (Wilrijk, 1957)

La Strada (2008)

De componist De Vlaamse componist Luc Van Hove genoot zijn muzikale opleiding aan het Koninklijk Vlaams Muziekconservatorium van Antwerpen. Hij studeerde er onder meer compositie bij Willem Kersters, analyse bij August Verbesselt, piano bij Lode Backx en muziekgeschiedenis bij Kamiel Cooremans. Later volgde hij nog orkestdirectie aan het befaamde Mozarteum in Salzburg en compositie en choreografie aan de universiteit van Surrey in Guildford. Naast componist is Luc Van Hove ook een van de meest vooraanstaande compositieleraars in Vlaanderen. Hij is gewezen buitengewoon leraar aan de muziekkapel Koningin Elisabeth en doceert momenteel compositie aan het conservatorium van Antwerpen en compositie en analyse aan het Lemmensinstituut in Leuven.

Het oeuvre van Luc Van Hove bestaat vooral uit absolute muziek waarbij het zuivere muzikale aspect centraal staat. De componist combineert een zintuiglijke fascinatie voor het klankbeeld met een analytische benadering van de partituur. Enkele vroege werken niet te na gesproken, schreef Van Hove tot voor kort quasi uitsluitend instrumentale muziek. Zijn voorkeur gaat uit naar traditionele genres uit de klassiek-romantische periode zoals het concerto, strijkkwartet, symfonie en sonate. Een van de belangrijkste bekommernissen van Van Hove is de thematische verwerking van een aantal tonen tot een samenhangend geheel. Hij maakt daarbij dankbaar gebruik van de middelen die hem vanuit de traditie worden aangereikt en schuwt geenszins de klassiek-romantische en vroeg-moderne muzikale technieken en vormen. Hoewel Van Hove nooit de banden met het verleden heeft doorgeknipt, springen ook een aantal eigentijdse kenmerken in het oor. Zo vormen de snel evoluerende en dichte texturen enerzijds en de gelijktijdige ontwikkeling van verschillende, boven elkaar geplaatste lagen anderzijds ook belangrijke bestanddelen van zijn werk. Zijn voorkeur voor beweeglijke en kleurrijke texturen komt duidelijk tot uiting in zijn vier concerti, respectievelijk voor elektrische gitaar (op. 26, 1990), hobo (op. 29, 1993), piano (op. 32, 1995) en cello (op. 36, 1998).

Met de composities Four Sacred Songs (op. 42, 2003) en Psalm 22 (op. 44, 2005) waagt Luc Van Hove zich voor het eerst in ongeveer twintig jaar opnieuw aan vocale werken. ‘Het was een bewuste strategie. Ik vind dat schrijven voor zangstem zoiets specifiek is dat je dat het best doet wanneer jouw muzikale taal helemaal vastligt; wanneer je als componist meesterschap hebt bereikt. Anders ga je vals spelen, dingen doen die je anders niet zou doen. Zang vraagt om een perfecte beheersing van de muzikale taal. Recent heb ik weer wat koormuziek geschreven, niets solistisch. Daaruit heb ik opgemaakt dat ik geleidelijk een eigen vocale stijl heb gevonden.’

In 2002 kreeg Luc Van Hove van de Vlaamse Opera de opdracht een avondvullende opera voor grote bezetting te componeren. La Strada ging op 29 januari 2008 in de Vlaamse Opera in première. Zijn devies voor opera klinkt: ‘Je moet je eigen esthetica ten volle begrijpen en beheersen. Aan opera moet je je niet te vroeg wagen.’

Adeline Boeckaert, 2008

Het werk Met de nieuwe opera La Strada vallen componist Luc Van Hove en librettist Eric de Kuyper terug op een geconsacreerd meesterwerk: de gelijknamige, legendarische film van Federico Fellini uit 1954 – een mijlpaal in het oeuvre van de Italiaanse maestro met memorabele vertolkingen van Giulietta Masina -Fellini’s echtgenote- en Anthony Quinn. Toch willen de makers geen doorslagje of een remake van de film afleveren. Het eenvoudige verhaal over de krachtpatser Zampanò, zijn wat simpele assistente Gelsomina en de acrobaat Il Matto leidt een eigen muziekdramatisch leven.

Het libretto blijft dichtbij het originele filmscenario. Niettemin verandert de volgorde van bepaalde scènes en worden afzonderlijke scènes samengebald. Eric de Kuyper voegt bovendien tekst toe, in het bijzonder voor Gelsomina. In zogenaamde inner speeches reflecteert ze over de gebeurtenissen onderweg en over haar ervaringen aan de zijde van Zampanò. Referenties naar de bekende filmmuziek van Nino Rota zijn afwezig. Toch behoudt de componist uit de film de band tussen afzonderlijke personages en hun instrument: de trompet voor Gelsomina – het instrument waarmee ze Zampanò’s acts aankondigt – en de viool voor Il Matto.

Elk van de drie hoofdpersonages wordt geassocieerd met een welbepaald type muziek: energieke muziek met kopers en percussie voor Zampanò; dromerige, onbestemde muziek voor Gelsomina (strijkers en harp) en een virtuoze vioolpartij voor Il Matto – een muzikale metafoor voor zijn lichtvoetigheid en voor zijn activiteit als koorddanser. Eerder dan met Leitmotive werkt de componist met terugkerende orkestrale texturen en tonaliteiten.

De opera is onderverdeeld in een proloog en twee bedrijven. De bedrijven zijn respectievelijk genoemd naar Gelsomina (1ste bedrijf) en Zampanò (2de bedrijf). Componist en librettist verwijzen hiermee niet zozeer naar het aandeel van elk van de personages in de handeling maar naar het bewustzijnsproces dat zich binnen elk van hen voltrekt: Gelsomina’s roeping als straatartieste en haar menselijke roeping als liefhebbend wezen (einde van het eerste bedrijf); Zampanò’s tragische besef van eenzaamheid na de dood van Gelsomina.

De scènes van de twee bedrijven worden onderling met elkaar verbonden door tussenspelen die de componist Strada’s noemt. Deze muziek beschrijft de dagelijkse sleur van het onderweg zijn, als schril contrast met de kicks van de optredens. Voor de componist is het muziek die een sfeer van tristesse, melancholie en monotonie uitstraalt. De bugel speelt in deze tussenspelen een centrale rol. Trompet en bugel belichamen tevens het ‘aankondigingssyndroom’ waarover Luc Van Hove het heeft: ‘Het aankondigen is essentieel voor mij; niets waar een artiest een grotere kick van krijgt dan aangekondigd te worden.’

In overeenstemming met de eenvoud van zijn personages opteert Van Hove voor eenvoudige zanglijnen die dicht aanleunen bij de spreektaal en die wezenlijk een diatonisch profiel hebben.

Net zoals in zijn andere werken hanteert Luc Van Hove de zogenaamde set-theorie van Allan Forte als uitgangspunt voor de compositie. In deze theorie passen zowel tonale/centristische als atonale strategieën. Dissonanten en consonanten worden volstrekt evenwaardig behandeld. In deze context omschrijft de componist zijn opera als ‘post-tonaal’ of ‘post-atonaal’.

La Strada is het operadebuut van Luc Van Hove. Het werk ging in première in de Vlaamse Opera te Antwerpen (België) op 29 januari 2008.

Piet De Volder, 2008

Synopsis Gelsomina, een simpel en zonderling meisje ‘zonder leeftijd’, wordt door haar moeder voor tienduizend lire verkocht aan de rondreizende krachtpatser Zampanò. Gelsomina’s zus Rosa was eerder Zampanò’s assistente maar ze kwam op een niet nader omschreven wijze om. Niettemin moet de moeder niet aandringen: Gelsomina droomt van dansen en optreden. In haar naïviteit meent ze een stel met Zampanò te vormen maar vlug volgen ontgoochelingen. ‘Zampanò is er zo eentje die met de vrouwen gaat’, merkt Gelsomina op nadat hij met een prostituee op pad is geweest.

De norse, zwijgzame bruut en het meisje trekken van het ene dorpsplein naar het andere om steevast dezelfde acts op te voeren. Ze zijn steeds onderweg. Op een bruiloftsfeest waarop Zampanò voor de zoveelste keer zijn ‘nummer met de ketting’ ten beste geeft, ontmoet Gelsomina ‘de Gek’ (Il Matto). Ze geraakt onder de indruk van zijn vioolspel terwijl Zampanò de schoonmoeder van de bruid verleidt. Ook al geniet Gelsomina van de status van ‘artieste’, ze lijdt onder Zampanò’s hardvochtigheid. Tevergeefs poogt ze zich van hem los te maken.

In een circus vindt ze de Gek terug die Zampanò’s ‘nummer met de ketting’ ridiculiseert. De krachtpatser is in alle staten. Het komt tot een gevecht waarin de Carabinieri tussenkomen. Zampanò wordt gearresteerd en een tijdlang vastgehouden. Ondertussen probeert de Gek Gelsomina zelf in zijn act te integreren maar het meisje voelt zich nutteloos en verdrietig. De Gek maakt haar duidelijk dat alles zin heeft op aarde, zelfs het kleinste keitje, zelfs haar eenvoudig leventje. Ze beseft dat haar plaats bij Zampanò is. Eens die terug uit de gevangenis is, hervatten ze hun rondreizend bestaan. Ze houden halt aan zee. Zampanò herstelt zijn motorwagen terwijl Gelsomina met haar trompetspel de aandacht van een jonge kloosterzuster trekt. Deze maakt het meisje duidelijk wat een roeping is. Gelsomina beseft dat het haar roeping is om bij de krachtpatser te blijven. Maar weerom verschijnt de Gek. Ditmaal besluit Zampanò de rekeningen te vereffenen: de Gek bekoopt zijn grappen met de dood.

Gelsomina treurt. Halfgek trekt ze zich terug in haar wereldje. Zampanò van zijn kant poogt haar tevergeefs te overtuigen dat Matto’s dood een ongeval was. Hij besluit haar achter te laten.

Jaren later hoort hij van een meisje over Gelsomina’s dood; ze geeft hem haar trompet. Te laat beseft hij wat het kleine wezentje met hem heeft gedaan. Te laat lijkt hij iets als liefde te voelen.

Eric de Kuyper / Piet De Volder, 2008

Voor het orkestmateriaal, gelieve u te wenden tot CeBeDeM (www.cebedem.be). Deze partituur werd gepubliceerd in samenwerking met het Studiecentrum voor Vlaamse Muziek (www.svm.be)

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

La Strada

Pour leur nouvel opéra, La Strada, le compositeur Luc Van Hove et le librettiste Eric de Kuyper s’appuient sur le film légendaire de Federico Fellini, chef-d’œuvre absolu de 1954 portant le même titre. Le film, admirablement interprété par Giulietta Masina – l’épouse du réalisateur – et par Anthony Quinn, est un jalon incontournable dans l’opus fellinien. Pourtant, le nouvel opéra ne peut être considéré comme une simple copie ou un remake du film. En effet, Luc Van Hove et Eric de Kuyper ont transformé en leur propre récit musico-dramatique l’histoire de Zampanò, l’hercule de foire itinérant; Gelsomina, son assistante simplette et Il Matto, l’acrobate plein de subtilités.

Bien que le livret ne s’éloigne pas trop du scénario originel, les auteurs ont modifié la narration par petites touches en changeant l’ordre de certaines scènes et en regroupant d’autres. En outre, de Kuyper a introduit dans le texte la voix intérieure de Gelsomina: dans des monologues intérieurs, elle s’attarde sur ce qui lui arrive en cours de route et sur sa vie aux côtés de Zampanò.

Le compositeur, de sa part, réfère régulièrement à la musique de film de Nino Rota, compagnon de Fellini depuis son premier long-métrage. Toutefois, Van Hove resserre le lien qu’il existe, dans le film, entre les différents personnages et leurs instruments: la trompette pour Gelsomina – avec laquelle elle annonce à chaque fois le numéro sempiternel de Zampanò – et le violon pour Il Matto.

Chacun des trois personnages principaux est associé avec un genre de musique bien particulier: une musique énergique de cuivres et de percussion pour Zampanò, une musique rêveuse et nébuleuse (de cordes et de harpe) pour Gelsomina et pour Il Matto une virtuose partie de violons qui sert de métaphore pour son métier de funambule et pour sa désinvolture naturelle. Plutôt que de travailler avec des Leitmotive, Van Hove opte pour des textures orchestrales et des tonalités récurrentes.

L’opéra contient un prologue et deux actes portant chacun comme titre le nom d’un des personnages principaux – le premier acte celui de Gelsomina et le second celui de Zampanò. Les noms des personnages renvoient moins à leur part d’action dans l’histoire qu’à la prise de conscience qui se fait en chacun d’eux à un certain moment. Gelsomina prend conscience de sa vocation d’artiste de rue et de sa vocation personnelle qui est de rester avec le malabar (c’est la fin du premier acte). Zampanò, lui, dans le second acte, se rend soudainement compte de l’étendue de sa solitude quand il apprend la mort de Gelsomina.

Le lien entre les scènes se fait par des musiques de transition que le compositeur dénomme des Stradas. Ces intermèdes, qui constituent un véritable courant sous-jacent, décrivent le train-train quotidien de l’interminable errance des deux saltimbanques et contrastent avec l’effervescence de leurs représentations. Pour le compositeur, la musique est ce qui peut exhaler la tristesse, la mélancolie et la monotonie qui pèsent sur la vie des protagonistes. Dans ces musiques de transition, le bugle joue un rôle central. Avec la trompette, cet instrument à vent incarne également le ‘syndrome de l’annonciation’ dont parle Luc Van Hove: ‘Pour moi’, dit-il, ‘annoncer est essentiel. Etre annoncé est pour chaque acteur une expérience formidable.’

Pour être en accord avec la simplicité qu’émane des personnages, Van Hove a opté pour des lignes de chant claires qui se rapprochent de la langue parlée et qui sont principalement diatoniques. Comme pour le reste de son œuvre, il prend la Set-Theory d’Allen Forte comme point de départ pour sa composition. Le compositeur de La Strada travaille par conséquent aussi bien avec des stratégies tonales qu’avec des stratégies atonales étant donné que pour Allen Forte les consonances et les dissonances sont traitées sur un pied de parfaite égalité. Van Hove définit ainsi comme ‘post-tonal’ ou encore ‘post-atonal’ son opéra.

Avec La Strada, Luc Van Hove signe son premier opéra. La Strada est passé en première à l’Opéra de Flandre à Anvers (Belgique) le 29 janvier 2008.

Piet De Volder (traduction: Annick Mannekens)

Argument Gelsomina, une jeune fille sans âge, simplette et étrange, est vendue par sa mère pour dix mille lires à Zampanò, un hercule de foire itinérant. Avant Gelsomina, sa sœur Rosa était l’assistante de Zampanò, mais elle est morte dans des circonstances non élucidées. Malgré cela, la mère ne doit pas beaucoup insister pour que Gelsomina accepte de partir, car la jeune fille rêve de danser et de se produire face au public. Dans toute sa naïveté, elle pense former un couple avec Zampanò, mais elle doit vite déchanter. ‘Zampanò est un de ces hommes qui vont avec les femmes’, conclut-elle après une escapade du malabar avec une prostituée.

La jeune fille et la brute renfrognée et taciturne voyagent d’un bourg à l’autre pour y présenter toujours le même numéro sur la plage du village. Ils sont sans cesse sur la route. Lors d’une noce où Zampanò exécute une fois de plus son sempiternel numéro de briseur de chaînes, Gelsomina rencontre ‘le Fou’ (Il Matto). Elle se laisse impressionner par le talent de violoniste de l’homme, tandis que Zampanò séduit la belle-mère de la mariée. Même si c’est grâce à Zampanò que Gelsomina bénéficie du statut ‘d’artiste’, elle souffre de la dureté de cœur du bateleur. Elle tente donc de se détacher de lui, mais n’y arrive pas.

Dans un cirque, elle retrouve le Fou, qui se moque du ‘tour à la chaîne’ de Zampanò. L’hercule se sent profondément humilié. Il s’ensuit une bagarre entre les deux hommes, qui sont séparés par les carabiniers. Zampanò est arrêté et jeté en prison. Pendant son incarcération, le Fou tente de faire participer Gelsomina à son propre numéro, mais la jeune fille est triste et se sent inutile. Le Fou lui fait comprendre que tout a un sens sur terre, même le caillou le plus minuscule, même l’humble existence de Gelsomina. Celle-ci comprend que sa place est aux côtés de Zampanò. Dès qu’il sort de prison, les deux saltimbanques reprennent leur interminable errance.

Ils font halte au bord de la mer. Zampanò répare son véhicule tandis que Gelsomina joue de la trompette, ce qui attire l’attention d’une jeune religieuse. Celle-ci explique à Gelsomina ce qu’est une vocation; la jeune fille comprend que rester avec le colosse est sa vocation personnelle. Mais le Fou fait une nouvelle apparition et cette fois-ci, Zampanò décide de lui régler son compte. Le Fou paie ses plaisanteries de sa vie.

Gelsomina pleure son ami et, à moitié folle, se réfugie dans son univers personnel. Zampanò tente en vain de lui faire comprendre que la mort d’Il Matto était un accident. Finalement, il décide d’abandonner la jeune fille à son sort.

Plusieurs années ont passé. Zampanò rencontre une jeune femme qui lui apprend que Gelsomina est morte et lui remet sa trompette. Trop tard, le colosse comprend l’effet que le petit bout de femme a eu sur lui. Il semble enfin ressentir quelque chose qui ressemble à l’amour.

Eric de Kuyper / Piet De Volder (traduction: Annick Mannekens)

Pour le matériel d’orchestre, veuillez vous adresser à CeBeDeM (www.cebedem.be). Cette partition a été publiée en collaboration avec le Studiecentrum voor Vlaamse Muziek (www.svm.be).