Clément D’Hooghe

(Temse, 21 april 1899 - Wilrijk, 1 april 1951)

Romantisch concerto, op. 175

(1949)

Clément D’Hooghe werd op 21 april 1899 geboren in Temse, het dorp aan de Schelde waar ook componist Arthur Wilford (1851-1926) en musicoloog-componist Piet Nuten (1913-1970) het levenslicht zagen. D’Hooghe stamt uit een muzikale familie. Zijn vader was een veelzijdig muzikant, de muzikale factotum van Temse: violist en organist, dirigent van de harmonie, koster-organist, leraar piano en orgel, en directeur van de plaatselijke muziekschool. Zijn oom, pater Bernardinus D’Hooghe, componeerde religieuze werken, zoals de Missa Carmelitana en de bundel Zeventig geestelijke liederen. En een andere oom was koster-organist in Kruibeke en onderhield nauwe contacten met Peter Benoit.

Nadat hij zijn eerste muzieklessen van zijn vader had gekregen, trok Clément D’Hooghe in 1919 naar Antwerpen waar hij privélessen volgde bij Alexander Papen, toen nog tweede organist van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal. Hij schreef er zich ook in aan het Koninklijk Vlaams Conservatorium en haalde, telkens met grote onderscheiding, verschillende diploma’s: harmonie bij August De Boeck (1920), orgel bij Arthur De Hovre (1921), contrapunt en fuga bij Lodewijk Mortelmans (1922-1924). Daarnaast studeerde hij aan het Antwerps Conservatorium praktische harmonie bij directeur Emile Wambach en piano bij Emmanuel Durlet. In 1927 bekroonde hij zijn conservatoriumstudies met de Prijs Albert De Vleeshouwer voor compositie. Daarna ging hij zich nog vervolmaken in religieuze muziek bij Jules Van Nuffel, in orkestratie en compositie bij Paul Gilson (1928-1930) en in orgelspel bij Marcel Dupré in Parijs (1930-1931). Bij het einde van zijn studie loofde Dupré uitvoerig D’Hooghes orgelspel en improvisatietalent: ‘Vous possédez le don de l’instinct de l’improvisation. Votre jeu est précis, brillant, parfaitement rythmé et clair. Votre style pour l’interprétation de Bach, de César Franck et des modernes comporte toutes les qualités de pureté, de respect nécessaire, en même temps qu’une extériorisation sincère et noble’ (brief gedateerd 2 maart 1931).

Ondertussen was D’Hooghe al actief als organist in verschillende Antwerpse kerken: de Sint-Joriskerk (1924-1926), de Heilige Geestkerk (1926) en uiteindelijk in de Sint-Pauluskerk (1926-1951). Deze kerk in het hart van het Schipperskwartier beschikte over een florerende muziekkapel met een rijke traditie, en in nauwe samenwerking met kapelmeester Gust Persoons was D’Hooghe er mee verantwoordelijk voor verschillende spraakmakende uitvoeringen met soli, koor, orgel en orkest. De muziekkapel bracht veel Vlaamse muziek van ondermeer Benoit, Wambach, Gevaert, De Boeck, Van Nuffel, Meulemans, Van Hoof, Persoons en D‘Hooghe. Maar de gewelven werden ook gevuld met het grote repertoire (missen van Haydn, Mozart en Bruckner, met de Belgische creatie van diens Mis in e op Pasen 1942 als een van de hoogtepunten) en met eigentijdse kerkmuziek (bijvoorbeeld van Gretchaninov en Kromolicki).

Een minder gekende activiteit van D‘Hooghe is te situeren tussen 1928 en 1936, de periode waarin hij artistiek directeur was van de Antwerpse bioscopen Empire en Roxy. In deze grote cinemazalen begeleidde een orkest de stomme films en verzorgde tussen de films door muzikale intermezzo‘s. In die tijd waren de cinema‘s de grootste commerciële werkgever van muzikanten in Antwerpen: begin 1926 waren er in het Antwerpse maar liefst 51 zalen die samen 324 muzikanten tewerkstelden. D‘Hooghe moest zelf voor de begeleidende muziek zorgen. Soms ging dat niet verder dan het handig aaneen breien van bestaande muziekfragmenten, maar daarnaast maakte hij zelf bewerkingen op basis van klassieke thema‘s of componeerde hij originele muziek. D‘Hooghe probeerde het bioscooppubliek in contact te brengen met klassieke muziek door in plaats van de gebruikelijke amusementsmuziek als ‘entr‘acte musical’ eigen arrangementen te brengen met thema‘s van Vlaamse componisten als Benoit, Blockx, Wambach en Gilson. Daarnaast speelde hij met zijn bioscooporkest ook toegankelijke composities uit het internationale repertoire.

Een dergelijke ‘volksopvoedende’ taak zag hij ook voor zich weggelegd toen hij in 1929 directeur werd van de Berchemse Muziekacademie. In zijn functie als directeur schreef hij veel muziek voor kinderen, zoals jeugdcantates en tientallen kinderliederen, die tijdens leerlingenvoordrachten vaak met orkestbegeleiding gebracht werden. En blijkbaar vielen die werken in de smaak, want later werd hij ook gevraagd om te componeren voor het Antwerps Jeugdtheater. In zijn Muziekacademie organiseerde en dirigeerde hij ook symfonische concerten, waarin zowel het grote internationale orkestrepertoire als Vlaamse muziek aan bod kwamen.

In 1942 werd D‘Hooghe aan het Antwerps Conservatorium benoemd tot leraar praktische harmonie en transpositie. Na een korte schorsing na de oorlog solliciteerde hij in 1947 aan dezelfde instelling voor de functie van orgelleraar (in opvolging van zijn oud-leraar Papen). Een aanbevelingsbrief van Marcel Dupré mocht niet baten en de benoeming ging naar Flor Peeters.

Clément D‘Hooghe was een noeste werker en een productief componist. Toen hij op 1 april 1951 in Wilrijk overleed, net nog geen 52 jaar oud, vermeldde zijn opuslijst zowat 400 werken. Daarbij zijn heel wat functionele gelegenheidswerken, zoals de cantate Moederweelde, voor de inhuldiging van een materniteit in Temse in 1936. Zijn idioom is gekleurd door het Franse impressionisme, wat duidelijk hoorbaar is in zijn pianomuziek die verder gekenmerkt wordt door een stevig metier, delicate harmonieën en ongecompliceerd speel- én luisterplezier. Over zijn populaire Nocturne schreef zijn collega Marcel Poot in 1926: ‘Ecrite dans une note très debussyste, très „latine“ d‘aspect, cette oeuvre reflète une nature musicale tendre et délicate. M. Clément D‘Hooghe s‘y avère un musicien solide et possédant son métier jusqu‘au bout des doigts.’
Verschillende van zijn piano- en orgelwerken bewerkte hij later voor symfonisch orkest, maar daarnaast schreef hij ook enkele originele orkestcomposities: Symfonisch gedicht. Hulde aan drie nationale toondichters (1939), waarin hij een origineel eerbetoon brengt aan César Franck (geïnspireerd door diens orgelmuziek), August De Boeck en Peter Benoit (met citaten uit de Rubensmars en Mijn moederspraak); Kaboutersballet (1942), misschien wel zijn populairste orkestwerk, getuige alleen al de zes opnamen door het omroeporkest; de driedelige Orkestsuite, die in 1942 werd bekroond in de ‘Prijskamp ontspanningsmuziek’ van het NIR. Daarnaast componeerde hij ook enkele concerterende werken, zoals de Legende voor cello en orkest (1942) en het Romantisch concerto (1949) voor piano en orkest.

Samen met het orgel en de piano was de cello D‘Hooghes geprefereerde instrument. Hij schreef verschillende stukken voor cello solo, voor cello solo met begeleiding van acht cello‘s, en voor cello en piano, zoals de Cellosonate uit 1945 waarover Piet Nuten schreef: ‘De gedegen thematische dialectiek, de expressieve zangerigheid, de spanningsvolle dialogen, het rijkgeschakeerde harmonische beeld, de nooit falende trefkracht en dynamische beklemtoning van het instrumentale samenspel zijn eigenschappen die deze compositie plaatsen bij het beste uit de Vlaamse celloliteratuur.’
Ook de rest van zijn kamermuziek verdient beter dan de welhaast totale onverschilligheid waarmee ze nu bejegend wordt, zoals het Pianotrio (in 1939 bekroond in de nationale wedstrijd ‚Foyer de l‘art vivant‘); het Pianokwartet (1939); het Trio in vorm van suite (voor piano, viool en altviool) dat vele keren werd uitgevoerd door het trio van violist Jozef Pauly; het Strijkkwartet (1944) dat door het Quatuor Wigy in 1947 werd opgenomen voor het NIR; werken voor viool en piano (bijvoorbeeld Canzonetta uit 1934, opgedragen aan Frans Wigy) en verschillende composities voor blaasinstrumenten.

Naast de vele kinder- en stapliederen componeerde D‘Hooghe ook tientallen kunstliederen op teksten van, onder anderen, René De Clercq, Willem Gijssels, August Van Cauwelaert, Maurice Maeterlinck en de onvermijdelijke Guido Gezelle. Voor de Antwerpse Sint-Pauluskerk schreef hij verschillende missen, hymnes en motetten.

In het Romantisch concerto brengt D’Hooghe zijn drie favoriete instrumenten samen: de piano als concerterend instrument; de cello die verschillende solo’s toebedeeld krijgt en in de finale verwijst hij expliciet naar het orgel door het thema van zijn Derde toccata voor groot orgel (1941) te gebruiken. Enkel het eerste deel van het concerto werd op 7 januari 1950 gecreëerd tijdens een concert van de Muziekacademie in Berchem: D’Hooghe dirigeerde en Yvonne Van den Berghe soleerde. Later dat jaar, op 1 november 1950, werd dat eerste deel hernomen, opnieuw met Van den Berghe die toen begeleid werd door het Omroeporkest onder de leiding van Leonce Gras. Voor de eerste integrale opvoering was het wachten tot 1 april 1951, maar het werd een tragische dag: Hendrik Diels en zijn Filharmonisch Orkest van Antwerpen hadden D’Hooghe uitgenodigd om in de Antwerpse schouwburg Concordia zijn pianoconcerto te dirigeren, maar de ochtend van het concert overleed de componist. Uiteindelijk zou Diels het concerto dirigeren.

Van het werk bestaan twee radio-opnamen: een door Yvonne Van den Berghe en het Kamerorkest van de Omroep, gedirigeerd door Gras (vermoedelijk uit 1952) en een uit 1994 met Jozef De Beenhouwer en het BRT Filharmonisch Orkest onder de leiding van Sylveer Van den Broeck. De duurtijd van het werk is ca. 23 minuten. Deze uitgave is een facsimile van de partituur die Hans Swinnen in 1993 realiseerde.

Jan Dewilde

Facsimile van een kopie uit de bibliotheek van het Koninklijk Conservatorium van Antwerpen. Deze partituur werd gepubliceerd in samenwerking met het Studiecentrum voor Vlaamse Muziek (www.svm.be).

Clément D’Hooghe

(Temse, 21. April 1899 – Wilrijk, 1. April 1951)

Romantisches Konzert, op. 175

(1949)

Clément D’Hooghe wurde am 21. April 1899 in Temse geboren, einem Dorf an der Schelde, wo auch der Komponist Arthur Wilford (1851-1926) und der Musikwissenschaftler und Komponist Piet Nutten (1913-1970) das Lebenslicht erblickten. D’Hooghe stammte aus einer musikalischen Familie. Sein Vater, ein vielseitiger Musikant, war der musikalische Alleskönner von Temse: Geiger und Organist, Dirigent der Blasmusik, Küster, Klavier- und Orgellehrer und Direktor der örtlichen Musikschule. Sein Onkel, Pater Bernardinus D’Hooghe, komponierte geistliche Musik, darunter die Missa Carmelitana und Siebzig geistliche Lieder. Ein anderer Onkel, der enge Beziehungen zu Peter Benoit unterhielt, war Küster und Organist in Kruibeke.

Nach dem ersten Musikunterricht bei seinem Vater ging Clément D’Hooghe 1919 nach Antwerpen, wo er Privatstunden nahm bei Alexander Papen, damals noch zweiter Organist an der Kathedrale Unserer Lieben Frau. Er immatrikulierte sich auch am Königlich Flämischen Konservatorium und errang dort verschiedene Diplome, alle magna cum laude: Harmonielehre bei August De Boeck (1920), Orgel bei Arthur De Hovre (1921), Kontrapunkt und Fuge bei Lodewijk Mortelmans (1922/24). Außerdem studierte er angewandte Harmonielehre bei dem Direktor Emile Wambach und Klavier bei Emmanuel Durlet. Im Jahre 1927 schloss er seine Studien am Konservatorium mit dem Preis Albert De Vleeshouwer für Komposition ab. Danach bildete er sich weiter, auf dem Gebiet der geistlichen Musik bei Jules Van Nuffel, Orchestrierung und Komposition bei Paul Gilson (1928/30) und Orgel bei Marcel Dupré in Paris (1930/31). Am Ende des Studiums in Paris bedachte Dupré D’Hooghes Orgelspiel und Improvisationstalent mit ausführlichem Lob: „Sie besitzen die Gabe des Instinkts für Improvisation. Ihr Spiel ist präzise, brillant, rhythmisch genau und verständlich. Ihr Stilgefühl bei der Interpretation von Bach, César Franck und den Modernen besitzt alle Qualitäten der Reinheit, bezeugt auch den nötigen Respekt; dazu eine ehrliche und noble Wiedergabe“ (Brief vom 2. Marz 1931).

Unterdessen war D’Hooghe schon an verschiedenen Antwerpener Kirchen als Organist tätig geworden: St. Joris (1924/26), Heiliger Geist (1926) und schließlich St. Paulus (1926/51). Diese letztere, im Herzen des Hafenviertels, verfügte über eine umtriebigen Musikkapelle mit einer großen Tradition. In enger Zusammenarbeit mit Kapellmeister Gust Persoons war D’Hooghe mitverantwortlich für die zahlreichen, sehr geschätzten Aufführungen mit Solisten, Chor, Orgel und Orchester. Das Ensemble spielte auch häufig flämische Musik, unter anderem von Benoit, Wambach, Gevaert, De Boeck, Van Nuffel, Meulemans, Van Hoof, Persoons und D’Hooghe. Aber es erklang auch das große Repertoire (Messen von Haydn, Mozart und Bruckner, mit der belgischen Erstaufführung von dessen Messe in e-Moll zu Ostern 1942 als einem der Höhepunkte) sowie zeitgenössische Kirchenmusik (wie etwa Gretschaninow und Kromolicki).

Eine weniger bekannte Aktivität D’Hooghes fiel in die Jahre 1928/36, als er künstlerischer Direktor der Antwerpener Lichtspieltheater Empire und Roxy war. In diesen großen Filmsälen begleitete ein Orchester die Stummfilme und brachte zwischen den Filmen auch musikalische Intermezzi. In jener Zeit waren die Kinos in Antwerpen die wichtigsten Arbeitgeber für Musiker: Anfang 1926 gab es nicht weniger als 51 Säle, die zusammen 324 Musiker beschäftigten. D’Hooghe persönlich musste für die Begleitmusik sorgen. Manchmal war das nichts weiter als eine geschickte Aneinanderreihung bestehender Musikfragmente, darüberhinaus machte er jedoch auch selbst Bearbeitungen auf der Grundlage klassischer Themen oder komponierte Originalmusik. D’Hooghe versuchte das Kinopublikum mit klassischer Musik bekannt zu machen, indem er anstelle der gebräuchlichen Unterhaltungsmusik als ‚entr’acte musical’ eigene Arrangements auf Themen von flämischen Komponisten wie Benoit, Blockx, Wambach und Gilson darbot. Darüberhinaus spielte er mit seinem Filmorchester auch zugängliche Kompositionen aus dem internationalen Repertoire.

Eine andere „volksbildende“ Aufgabe fand er 1929 in seiner Berufung zum Direktor der Musikschule von Berchem. In seiner Amtszeit schrieb er viel Musik für Kinder, Kantaten für die Jugend und Dutzende Kinderlieder, die bei den Schülerkonzerten oft mit Begleitung eines Orchesters aufgeführt wurden. Anscheinend gefielen diese Werke, denn später wurde er oft eingeladen, um für das Antwerpener Jugendtheater zu komponieren. In seiner Musikschule dirigierte er auch häufig Sinfoniekonzerte, bei denen sowohl das große internationale Repertoire als auch flämische Musik auf dem Programm stand.

Im Jahre 1942 wurde D’Hooghe am Antwerpener Konservatorium Lehrer für angewandte Harmonielehre und Transposition. Nach einer kurzen Suspension nach dem Krieg bewarb er sich 1947 um das Amt des Orgellehrers (als Nachfolger seines früheren Mentors Papen). Die Empfehlung von Marcel Dupré fruchtete jedoch nichts, Flor Peeters bekam die Stelle.

Clément D’Hooghe arbeitete hart und war ein produktiver Komponist. Als er am 1. April 1951 in Wilrijk starb, keine 52 Jahre alt, standen gegen 400 Nummern in seinem Werkverzeichnis, darunter eine Menge Gelegenheitswerke, wie etwa die Kantate Mutterglück zur Einweihung einer Entbindungsanstalt in Temse (1936). Seine Tonsprache ist vom französischen Impressionismus beeinflusst, besonders in seiner Klaviermusik, die sich darüberhinaus noch durch gediegenes fachliches Können, verfeinerte Harmonien und unkomplizierte Spiel- und Hörfreude auszeichnet. Über sein populäres Nocturne schrieb sein Kollege Marcel Poot im Jahre 1926: „In einem unverkennbaren Debussy-Trend geschrieben, sehr ‚lateinisch‘ anmutend, lässt dieses Werk eine liebenswürdige und feinsinnige musikalische Natur durchschimmern. Herr Clément D’Hooghe erweist sich als ein ernsthafter Musiker, der sein Fach bis in die Fingersitzen beherrscht.“

Mehrere seiner Klavier- und Orgelwerke bearbeitete er später für Sinfonieorchester, aber er schrieb auch originale Orchestermusik: Sinfonische Dichtung. Ehrenbezeugung für drei nationale Tondichter (1939), worin er drei Komponisten auf originelle Art huldigt: César Franck (inspiriert von dessen Orgelmusik), August De Boeck und Peter Benoit (mit Zitaten aus dessen Rubensmarsch und Mijn moederspraak); Gnomenballett (1942), sicherlich sein bekanntestes Orchesterwerk (mit allein schon sechs Aufnahmen durch das Rundfunkorchester); die dreiteilige Orchestersuite, die 1942 beim ‚Wettbewerb für Unterhaltungsmusik’ des Senders INR preisgekrönt wurde. Außerdem schrieb er auch noch einige konzertante Werke, wie Legende für Cello und Orchester (1942) und Romantisches Konzert (1949) für Klavier und Orchester.

Neben der Orgel war das Cello ein Lieblingsinstrument von D’Hooghe. Er schrieb mehrere Stücke für Cello solo mit Begleitung von acht Celli, auch für Cello und Klavier, wie die Cellosonate aus dem Jahr 1945, über die Piet Nutten schrieb: „Die gediegene thematische Dialektik, die ausdrucksvolle Kantabilität, die spannungsvollen Dialoge, das reich nuancierte harmonische Bild, die nie ihr Ziel verfehlende Treffsicherheit und der dynamische Nachdruck, der auf das Zusammenspiel gelegt wird, sind Eigenschaften, auf Grund deren diese Komposition zum Besten aus der flämischen Celloliteratur gezählt werden darf.“

Auch seine andere Kammermusik verdient mehr als die totale Gleichgültigkeit, die ihr gegenwärtig zuteil wird, wie unter anderem das Klaviertrio (1939 ausgezeichnet beim nationalen Wettbewerb ‚Foyer de l’art vivant’); das Klavierquartett (1939); das Trio in der Form einer Suite (für Klavier, Geige und Bratsche), das oftmals von dem Trio des Geigers Jozef Pauly aufgeführt wurde); das Streichquartett (1944), das vom Wigy-Quartett 1947 vom Sender NIR aufgenommen wurde; Werke für Geige und Klavier (zum Beispiel Canzonetta von 1934, Franz Wigy gewidmet) und allerhand Kompositionen für Blasinstrumente.

Neben den zahlreichen Kinder- und Marschliedern komponierte D’Hooghe auch Dutzende Kunstlieder auf Texte von unter anderem René De Clercq, Willem Gijssels, August Van Cauwelaert, Maurice Maeterlinck und dem unvermeidlichen Guido Gezelle. Für die Antwerpener St. Pauluskirche schrieb er mehrere Messen, Hymnen und Motetten.

In Romantisches Konzert vereinigt D’Hooghe seine drei bevorzugten Instrumente: das Klavier als konzertierendes Instrument; das Cello, dem mehrere Soli zuteil werden, und im Finale weist er ausdrücklich auf die Orgel hin, indem er das Thema seiner Dritte Toccata für grosse Orgel (1941) verwendet.

Allein der erste Satz des Klavierkonzerts wurde am 7. Januar 1950 bei einem Konzert der Musikschule von Berchem uraufgeführt. D’Hooghe dirigierte und Yvonne Van den Berghe war die Solistin. Später im Jahr, am 1. November 1950, wurde der erste Satz aufs neue gespielt, ebenfalls von Yvonne Van den Berghe, aber diesmal begleitet vom Rundfunkorchester unter der Leitung von Leonce Gras. Die erste vollständige Aufführung ließ bis zum 1. April 1951 auf sich warten, aber es wurde ein tragischer Tag: Henrik Diels und sein Philharmonisches Orchester von Antwerpen hatten D’Hooghe eingeladen, um sein Klavierkonzert im Antwerpener Concordia-Theater zu dirigieren, aber am Morgen des Konzerttags starb der Komponist. Schließlich dirigierte Diels das Werk selbst.

Es gibt von diesem Werk zwei Rundfunkaufnahmen, eine mit Yvonne Van den Berghe und dem Radio-Kammerorchester, geleitet von Gras (vermutlich aus 1952), und aus 1994 mit Jozef De Beenhouwer und dem BRT Philharmonischen Ortchester unter der Leitung von Sylveer Van den Broeck. Das Werk dauert ungefähr 23 Minuten. Die vorliegende Ausgabe ist das Faksimile der Partitur, die Hans Swinnen 1993 anfertigte.

Jan Dewilde

(Übersetzung Michael Scheck)

Neudruck einer Kopie aus der Bibliothek des Königlichen Konservatoriums von Antwerpen. Diese Partitur wurde herausgegeben in Zusammenarbeit mit dem Studienzentrum für Flämische Musik (Studiecentrum voor Vlaamse Muziek). Für das Aufführungsmaterial wenden Sie sich bitte an das Studienzentrum (www.svm.be).

Clément D’Hooghe

(Temse, 21 April 1899 - Wilrijk, 1 April 1951)

Romantic concerto, op. 175

(1949)

Clément D’Hooghe was born on 21 April 1899 in Temse, the village along the Scheldt river, which is also the birthplace of composer Arthur Wilford (1851-1926) and musicologist-composer Piet Nuten (1913-1970). D’Hooghe comes from a very musical family. His father was a versatile musician, Temse’s musical jack-of-all-trades: he was both a violinist and an organist, the principal of the local music academy, the conductor of the brass band, a sacristan as well as a piano and organ teacher. His uncle, Father Bernardinus D’Hooghe, composed religious music, such as the Missa Carmelitana and the compilation Zeventig geestelijke liederen (Seventy Sacred Songs). Another uncle of his was the sacristan and organist of Kruibeke and kept in close touch with Peter Benoit.

After receiving his first music lessons from his father, Clément D’Hooghe moved to Antwerp, where he was a private pupil of Alexander Papen, who at the time served as the adjunct organist of the Cathedral of Our Lady. D’Hooghe also enrolled in the Royal Flemish Conservatory, where he graduated magna cum laude in harmony under August De Boeck (1920), in organ under Arthur De Hovre (1921), and in counterpoint and fugue under Lodewijk Mortelmans (1922-1924). In addition, he studied practical harmony under director Emile Wambach at the Antwerp Conservatory as well as piano under Emmanuel Durlet. In 1927, he completed his studies in style with the Albert De Vleeshouwer Award for composition. He went on to perfect his knowledge of religious music with Jules Van Nuffel, of orchestration with Paul Gilson (1928-1930) and of organ playing with Marcel Dupré in Paris (1930-1931). At the end of his studies, Dupré praised D’Hooghe’s organ technique and his knack for improvisation: ‘You have the gift of improvisation. The way you play is precise, brilliant, perfectly paced and clear. Your interpretation of Bach, of César Franck and of the modern composers is full of purity, full of the required respect, while at the same time there is a sincere and noble externalisation.’ (letter dated 2 March 1931)

At that time, D’Hooghe already served as an organist in various Antwerp churches: St George’s (1924-1926), the Holy Ghost (1926), and eventually St Paul’s (1926-1951). This church, located right at the heart of the Sailor’s Quarter, boasted a flourishing music chapel with a rich tradition. In this stimulating environment, Clément D’Hooghe was, in close alliance with Kapellmeister Gust Persoons, jointly responsible for several talked-about productions with soloists, choir, organ, and orchestra. The music chapel performed a great deal of Flemish music by composers such as Benoit, Wambach, Gevaert, De Boeck, Van Nuffel, Meulemans, Van Hoof, Persoons and D’Hooghe himself. However, at St Paul’s there was also room for the greats (e.g. masses by Haydn, Mozart and Bruckner, the highlight being the Belgian arrangement of Bruckner’s Masse in E on Easter Sunday 1942). Contemporary church music had its place as well (e.g. works by Gretchaninov and Kromolicki).

Less known is the fact that from 1928 to 1936, D’Hooghe was also the artistic director of the Antwerp Empire and Roxy theatres, big cinemas where an orchestra accompanied the silent movies and provided musical intermezzos between the films. At the time, cinemas were the biggest commercial employers of musicians in Antwerp. At the beginning of 1926, the city was home to 51 film theatres employing 324 musicians. D’Hooghe himself was in charge of providing the musical accompaniment. Sometimes this was limited to a slick knitting together of existing music fragments, but he also created adaptations on the basis of classical themes or composed original music. D’Hooghe attempted to make classical music palatable for the cinema goers, not by offering run-of-the-mill entertainment music, an ‘entr’acte musical’, but by opting for new arrangements of themes by Flemish composers like Benoit, Blockx, Wambach and Gilson. In addition, he offered accessible compositions from the international repertoire.

D’Hooghe continued in the same vein when he became the director of the music academy of Berchem in 1929, focusing on ‘educating the people’. In his capacity as director he wrote a lot of music for youngsters: cantatas and dozens of children’s songs. Often these songs were performed by the pupils, accompanied by orchestra. The compositions were apparently very popular, given that he was later asked to write for the Antwerp Youth Theatre. At the music academy, he also organised and conducted symphonic orchestras, choosing pieces from the big international repertoire as well as Flemish music.

In 1942, D’Hooghe was appointed teacher of practical harmony and transposition at the Antwerp Conservatory. After a brief suspension following the war, he applied for the position of organ teacher in 1947 (succeeding his former teacher Papen). But despite a recommendation letter by Marcel Dupré, it was Flor Peeters who got the job.

Clément D’Hooghe was a highly diligent and prolific composer. When he died in Wilrijk on 1 April 1951, he had not even reached the age of 52 . However, he left behind an impressive oeuvre consisting of about 400 works. These include many occasional pieces, such as the cantata Moederweelde (The Wealth of Motherhood), written for the inauguration of a maternity ward in Temse in 1936. His idiom is influenced by French impressionism, which can be clearly heard in his piano music. Other features of his music are his strong technique, delicate harmonies and the uncomplicated pleasure, both while playing and listening. In 1926, his colleague Marcel Poot wrote the following about his popular Nocturne: ‘Written in a way that brings to mind Debussy and that is also very ‘Latin’, this oeuvre reflects a tender and delicate musical nature.’

D’Hooghe adapted some of his piano and organ works for symphonic orchestra, but he also wrote a few original compositions for orchestra. In Symfonisch gedicht: hulde aan drie nationale toondichters (Symphonic Poem: Homage to Three National Composers, 1939) he pays an original tribute to César Franck (inspired by his organ music), August De Boeck and Peter Benoit (with quotations from the Rubens March and My Mother Tongue). Kaboutersballet (Gnome Ballet, 1942) is perhaps his most popular work for orchestra, evidenced by the six recordings by the radio orchestra. The three-part Orkestsuite (Suite for Orchestra) was awarded in the competition ‘Entertainment music’ for the NIR (National Institute for Radio Broadcasting) in 1942. Furthermore, he composed a couple of works in the concerto genre, such as Legende (Legend) for cello solo and orchestra (1942) and Romantisch Concerto (Romantic Concerto, 1949) for piano and orchestra.
Together with the organ, the cello was D’Hooghe’s instrument of choice. He wrote solo pieces for solo cello, for solo cello accompanied by eight cellos, and for cello and piano, such as the elaborate Cellosonate (Cello Sonata, 1945). About this latest piece, Piet Nuten wrote the following: ‘The strong thematic dialectics, the expressive tunefulness, the intense dialogues, the rich and nuanced harmonic image, the never failing efficiency and the dynamic focus on the instrumental ensemble, these are all aspects that place this composition up there with the best of the Flemish cello repertoire.’

The rest of his chamber music also deserves better than the total indifference it is treated with today, such as Piano Trio (in 1939 awarded in the national competition ‘Foyer de l’art vivant’), Piano Quartet (1939); Trio in vorm van suite (for piano, violin and viola) which was performed many times by the trio led by violinist Jozef Pauly; String Quartet (1944) which was recorded by the Quatuor Wigy in 1947 for the NIR; compositions for violin and piano (such as the 1934 Canzonetta, dedicated to Frans Wigy) and various compositions for wind instruments.

In addition to the many children’s tunes and marching songs, D’Hooghe also composed dozens of art songs to lyrics by, among others, René De Clercq, Willem Gijssels, August Van Cauwelaert, Maurice Maeterlinck, and of course Guido Gezelle. For the St Paul’s church in Antwerp he wrote masses, hymns and motets.

In his Romantic Concerto, D’Hooghe combines his three favourite instruments: the piano as the concert instrument, the cello which gets two solos and then there’s the organ, to which D’Hooghe explicitly refers by using the theme of his Third toccata for grand organ (1941).

Only the first part of the concerto was performed on 7 January 1950 during a concert at the Music Academy in Berchem with D’Hooghe as the conductor and Yvonne Van den Berghe as a soloist. Later that year, on 1 November 1950, there was a reprise of the first part, again with Van den Berghe, this time accompanied by the Radio Orchestra conducted by Leonce Gras. The first complete performance didn’t take place until 1 April 1951, but it was a day of tragedy: Hendrik Diels and his Philharmonic Orchestra of Antwerp had invited D’Hooghe to conduct his piano concerto in the Concordia theatre in Antwerp, but on the morning of the concert the composer passed away. In the end it was Diels who conducted the concerto.

There are two radio recordings of this piece: one by Yvonne Van den Berghe and the Radio Chamber Orchestra, conducted by Gras (probably made in 1952) and one made in 1994 with Jozef De Beenhouwer and the BRT Philharmonic Orchestra conducted by Sylveer Van den Broeck. The piece is about 23 minutes long. This edition is a facsimile of the sheet music created by Hans Swinnen in 1993.

Jan Dewilde

(translation: Jasmien Dewilde)

Reprint of a copy from the library of the Royal Conservatory of Antwerp. This score was published in cooperation with the Centre for the Study of Flemish Music (Studiecentrum voor Vlaamse Muziek, www.svm.be). For the parts, please go to Centre for the Study of Flemish Music.